Sanatlar ve zellikle dnce yan ar basan yazarlar tanmaya, anlamaya almak ciddi bir emein yan sra rutin okuma egzersizleri gerektirir. Bu okumalar ok zaman dnemsel dalga ve krlmalara da neden olabilir. Sonuta fikir adamlarn tek alanla snrlandrdnzda onlara byk hakszlk etmi olursunuz.
Necip Fazl’ anlamak, onu hakkyla okumak az nce ifade ettiimiz gibi kolay deil. Burada pergel gibi hareket etmeli, std’n dnce dnyasn ortaya koyabilmek adna btn eserlerini mmknse mukayeseli bir ekilde ele alp Byk Dou’yu ortaya karan siyasi, sosyal, edebi, kltrel ve ekonomik koullar sabrla, titizlikle incelemeliyiz. Sanatn, Allah’ aramak felsefesi zerine kuran, gerisini elik-omak oyunu olarak tanmlayan std’n gerek biim ve gerek biem noktasnda nevnema bulan kltrmze salam olduu yenilik ve katklar hatrdan karmamak lazm.
indeki Allah, Peygamber, Sahabe ve Mslman sevgisini her frsatta dile getiren std’n Poetikas din merkezinde deveran eder. Allah demenin su sayld dnemlerde, kudretli medeniyet ve dnce tasavvuruyla, muhteem sanat ve kltr anlayyla mcehhez olduu halde inancndan tr grmezden gelinen ili, hasbi biridir Necip Fazl. Ge ve g bile olsa hasmlarnn bile hakkn teslim ettii std’n Poetikas iin yzlerce metafordan birkan u ekilde zetlemek pekala mmkndr:
“Rtbe”sini, Peygamber’e duyduu samimiyet ve utkuyla ilintilendiren, dnyay “kara tahta”ya benzeten, “sofra”yla topra eitlendiren, kendisini “divane” ama “gaibi kurcalayan ilingir”le zdeletiren, meclisleri “kavanoz”la bezeyen, “Mslman yz” daima ycelten, beer iradesini bir “oyuncak” a eviren, nefsi “cceye dnen dev” imgesiyle eriten, tekilere “sual-cevap” eyleyen, “akl” kmseyen, son “ark”da mahiyetindekilere tabutun gcrtsn dinleten ve nih raddede vasiyetini ilan eden byk bir mtefekkir ve sanat adamdr std: “Serseri” fiziksel yaramazln, “Nefs, Benim Nefsim, Ve Nefs, Hep Nefs” gibi metafizik ynleri varolusal haylazlklarn dillendirir. Adres tek ve nettir: an kapital beyinleri, samal kalpleri ve animal kimlikleri dizginlemek ve yola getirmek. Bunun iin metanetle almalyz diye salk verirken “Nefs” ile yapt muhasebelerin neticesinde vard sonu hayli manidar ve dndrcdr std’n: “Sabr” ve “ocuk” safiyeti…
Yokluk, tezat, paradoks evreninde insan korkularndan alp syran; kah “takvimdeki deniz”, kah mselles “geceye iir”dir. Ne var ki yazgs hep “yolculuk” zerinedir. Bu garip seyrseferde “annesine mektup” yazar std, “gurbet”e sitem eder, nk yaban ellerde “yalnzlk” eker, ancak “raklarda” skn eden bu yolculuk sanlann aksine corafi deil iseldir. Bu vesileyle “visal”dir bir dehlizi.
Baheleri de vardr bu isel dnyann ve “o bahelerde” mutlak gerei her daim haykran bir “haberci” baban bulunur. Daslas zinde olup “ebed taze”dir, “hasret” vardr renliinde. “Bo ufuklarda” salnr gzler ve “nimet”e “kavumak” ayn zamanda bir “ayrlk” ve dngsel “hicret”tir. “Vatan” epeevre kuatan “zifaf” bir anda “geer” sonra “ayn nokta”ya tekabl eder. “Ramazan” ayn “murad” eden “hayret”ten “glgeler” vardr. Silueti “yalnz” ve bir “kam” kadar ince ve naziktir.
Hayattayken yaynlad 11 maddelik vasiyetinin son iki maddesini hatrlatarak nihayete erdirelim merammz:
-Allah’, Allah dostlarn ve dmanlarn unutmaynz! Hele dmanlarn! Olanca sevgi ve nefretinizi bu iki kutup zerinde toplaynz.
-Beni de Allah ve Rasl aknn yank bir rnei ve ardndan birtakm sesler brakm divanesi olarak arada bir hatrlaynz!