BRÜKSEL – AB’nin bir araya gelme ve ortaklaşa silah satın alma konusundaki büyük tutkusu, daha harekete geçmeden önce bir dizi sorunla karşı karşıya.
AB liderleri bu hafta 2 milyar avroluk bir planı imzalamayı hedefliyor — açıklığa kavuşmuş POLITICO tarafından – yetkililerin, hem ülkelerin Ukrayna’ya çok ihtiyaç duyulan mühimmatı göndermek için nakit geri almasına hem de mermilerin Kiev’e gelmesini sağlamak için gelecekteki ortak alımları finanse etmesine izin vereceğini iddia ediyor. Savunuculara göre bu, AB’nin Avrupa için bir silah müzakerecisi haline gelmesinin başlangıcı.
Plan, AB için çok önemli bir anı işaret ediyor – bir barış projesi olarak doğan bir kulüp, şimdi savaş halindeki bir ülkeye silah alıp göndermeye hazırlanıyor.
Ama bir plana sahip olmak bir şeydir. İnsanları katılmaya ikna etmek başka bir şeydir.
Birincisi zaman. Ukrayna’nın şu anda umutsuzca daha fazla silaha ihtiyacı var, özellikle de ön cephe birliklerinin yakıp yıktığı 155 milimetrelik mermilere. Ancak AB’nin savunma sanayisinin savaş zamanı ihtiyaçlarına uygun kapasiteye ulaşması için aylara ihtiyacı olacak.
Bir sonraki konu para. AB, ilk 2 milyar Avro’yu toplamak için ülkelerden destek almış gibi görünse de, bu yalnızca acil mühimmat ihtiyaçlarını ve ortak cephane satın alımını karşılayacaktır. AB aynı zamanda tasavvur etmek savunma sanayi üretimini artırmak için milyonlarca daha fazlasını gerektirecek daha uzun vadeli bir plan. Enflasyon inatla yüksek ve ekonomiler durgunken, bu zor bir satış olacak.
Nihayetinde, en büyük sorun ideolojik olabilir. AB, Avrupa’nın savunma stratejisini entegre etme yolunda ilerlerken, ülkeler Brüksel’e daha fazla yetki verme konusunda endişeleniyor. Almanya bu temkinliliğini geçen Perşembe günü Şansölye Olaf Scholz söz konusu diğer ülkelerin Berlin’in silah sözleşmesi müzakerelerine girmesine izin vermeye istekliydi.
Teklifinde yok: AB’nin onlar için müzakere etmesine izin verme konusunda herhangi bir söz yok.
Yeşiller’den bir Alman Avrupa Parlamentosu üyesi Hannah Neumann, “Sorun şu ki, her ulusal hükümet önce ekipmanlarını aldıklarından ve yine de ulusal öncelikler doğrultusunda alışveriş yaptıklarından emin olmak istiyor” dedi.
Neumann, Avrupa’nın askeri alışveriş listesini entegre etmesi gerektiğini savundu.
“AB ülkeleri,” dedi, “kolektif olarak çok daha iyi şartları müzakere edebilecek ve ardından AB güvenliği için neyin en iyi olduğuna bağlı olarak kimin önce kimin tedarik edileceğine karar verebilecek.”
Yaklaşan kararlar
Bu gerilimler, Pazartesi günü dışişleri ve savunma bakanlarının planı gözden geçirmek ve muhtemelen başlatmak için Brüksel’de toplanmasıyla birleşecek. Pazar günü AB büyükelçileri, Kiev’e önümüzdeki yıl için Ukrayna’nın talep ettiği miktar olan 1 milyon 155 milimetrelik mermi tedarik etmek için bir ön anlaşmaya vardı.
AB liderleri konuyu hafta içinde Brüksel’de yapılacak bir zirvede de ele alacaklar.
AB’nin önerisinin merkezinde, bloğun Ukrayna’ya silah sevkiyatı için ülkelere kısmen geri ödeme yapmak için kullandığı bir pot para olan Avrupa Barış İmkanı var. Yetkililer şimdi hem Ukrayna’ya mühimmat bağışlarını hem de bu malzemeleri evde yenilemek için ortak siparişleri karşılamak için fondan 2 milyar € kullanmaya çalışıyorlar. Para, ülkelerin stoklarına katkıda bulunmak için değil, yalnızca Ukrayna’ya gönderdiği parayı değiştirmek veya geri ödemek içindir.
Bundan sonra yetkililer, Avrupa’nın sadece topçu değil, her türden askeri teçhizat üretme kapasitesini artırmanın daha uzun vadeli yollarını da araştırıyorlar. Bu ek fon gerektirecektir.
Prensip olarak blok, AB’nin bir araya gelip toplu olarak aşı satın almasını sağlayan COVID aşılama stratejisini taklit edecek bir ortak satın alma planı fikrini zaten destekledi.
Argüman, AB’nin de benzer bir olağanüstü hal ile karşı karşıya olduğudur. Savaş kapıda şiddetleniyor, Ukrayna’nın arzı azalıyor ve Avrupa gerektiğinde kendini savunup savunamayacağı konusunda endişeli. Ve şu anda yetkililer, Avrupa’nın endüstriyel kapasitesinin Ukrayna’nın mücadelede kalmak için gerekli olduğunu öne sürdüğünün çok gerisinde kaldığını söylüyor.
Ukrayna, Rusya’yı uzakta tutmak için 1 milyon 155 milimetrelik mermi istedi. Ancak AB, bunlardan her yıl yalnızca 300.000 adet üretebiliyor ve Estonya’dan yapılan tahminlere göre bu, “dört yıla kadar” bir bekleme süresi yaratıyor ve bu da ortak cephane satın alma görüşmesini hızlandırdı.
Yine de bazı diplomatlara göre, ülkeler cephane üretimini artırmak ve Ukrayna’ya yardım etmek istedikleri konusunda büyük ölçüde hemfikir olsalar bile, çok sayıda çekişme noktası devam ediyor.
Bazıları temel: AB müzakereli silah sözleşmeleri yalnızca AB şirketlerine mi gitmeli yoksa ülkeler dış şirketlerden faydalanabilmeli mi?
Diğerleri daha lojistik: Çabaları kim yönetecek? AB ajansları? Ülkelerin kendileri mi?
Bazıları hala süzülüyor: Üretimi artırmak için gelecekteki para nereden gelecek?
Ve tüm bunlar, ülkelerin birlikte oynamaya istekli olduklarını varsayıyor. Kimin mühimmat bağışlayabileceğini ve kimin yeniden ikmale ihtiyacı olduğunu belirlemek için, her ülke önce ne kadar cephaneye sahip olduğunu söylemelidir – bazılarının paylaşmaya isteksiz olduğu oldukça hassas bilgiler.
Sonra endüstri tarafı var.
Birkaç üst düzey yetkili, AB’nin şimdiye kadar 11 üye ülkede topçu mühimmatı üretebilen 15 üretici belirlediğini söyledi. Ancak bu firmaların, özellikle ülkelerin istediği hızda, AB’nin istediği kotaları karşılayıp karşılayamayacakları açık bir sorudur.
Hollanda Savunma Bakanı Kajsa Ollongren geçtiğimiz günlerde savunma üreticilerini planın nasıl hazırlandığı konusunda daha büyük bir rol oynamaya çağırdı – hatta endüstri temsilcilerinin bu hafta AB’nin toplantılarına davet edilmesini önerdi.
“Endüstri hakkında çok konuşuyoruz; Sektörle de konuşmamızı öneriyorum,” dedi Ollongren bu ayın başlarında Stockholm’de bir bakanlar toplantısında gazetecilere. “Daha fazlasını üretmek için tam olarak neye ihtiyaçları olduğunu onlarla tartışabiliriz.”
Yerel üretimi desteklemekle görevli AB komisyon üyesi Thierry Breton tam da bunu yapmaya çalışıyor. Geçen haftadan itibaren, savunma şirketleriyle neye ihtiyaçları olduğu hakkında konuşarak bir Avrupa roadshow’u başlattı. Seyahat listesi Slovakya, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Fransa ve Romanya’daki durakları içeriyor.
Yetkililer ayrıca, Avrupa Yatırım Bankası’ndan özel finansman veya yatırım temin edip edemeyeceklerini de araştırdılar, ancak Avrupa Yatırım Bankası, AYB’nin savunma harcamaları üzerindeki kısıtlamaları nedeniyle siyasi olarak sıkıntılı. Hatta bazı diplomatlar, borç vermeden savaş için ödeme yapmanın tarihsel zorlukları göz önüne alındığında, sonunda savaş tahvillerini dikkate alma konusunda tartışmalı bir fikir bile ortaya attılar.
Avrupa’nın savunma ve güvenlik firmalarının çoğunluğunu temsil eden endüstri grubu ASD’nin genel sekreteri Jan Pie, “AB’nin düzenleyici bir kurum olmaktan harcamalara geçtiğini” vurguladı. Ancak bu tür büyük yatırımların meyve vermesinin zaman alacağı konusunda uyardı.
“Paranın ne zaman kararlaştırıldığı ile sözleşmelerin imzalanması arasında büyük bir boşluk var. Sonra çok önemli bir gecikme var” dedi. Taşeronlar ayıklanmalı. Şirketlerin hızla daha fazla mühendis kiralaması gerekebilir.
Ya AB’nin sipariş ettiği her şeye ihtiyacı yoksa?
Müzakerelere sızan daha sessiz bir endişe, AB’nin Ukrayna’ya yardım etme telaşında gereğinden fazla alım yapacağı korkusu.
AB’nin COVID aşı sözleşmelerinin yeniden değerlendirilmesinin ortasında geliyor. Anlaşmalar, mümkün olduğu kadar çok aşıyı güvence altına almak için karmakarışık bir mücadele sırasında imzalandı, ancak şimdi Kıtayı terk etti. Milyonlarca kullanılmayan doz.
Savaşın öngörülemezliği göz önüne alındığında, endüstri liderleri, AB’nin cephane siparişlerini stokladığı ve daha sonra savaş zamanının azalması veya değişmesi gerektiğinde yatırımdan pişman olduğu bir durumun tekrarlanmasına karşı temkinli davranıyor.
Sonuç olarak Pie, savunma müteahhitlerinin AB’den bir “sigorta primi” talep etmelerinin muhtemel olduğunu söyledi – hükümetlerin katlanmak zorunda kalacağı başka bir masraf.
AB de kendi kendisiyle rekabet edebilir. Çok sayıda hükümet, savaş başladığından bu yana savunma firmalarıyla yeni sözleşmeler imzaladı ve muhtemelen bunu yapmaya devam edecek. AB tarafından yürütülen bir programın, fiyatları artırmadan bu bireysel müzakerelere paralel olarak işleyip işlemeyeceği henüz belli değil.
Yine de tüm lojistik engellere rağmen, Ukrayna’ya daha fazla silah sağlamak için en hararetle baskı yapanlar, ahlaki ve varoluşsal bir zorunluluğun her şeye ağır bastığını savunuyorlar.
Bir doğu ülkesinden bir AB yetkilisi, “Nihayetinde bu tartışma Ukrayna’nın ne istediği ve ihtiyaç duyduğu ile ilgili” dedi. “Sohbeti yönlendirmesi gereken şey bu.”