Charles Dickens, Noel gününün ve Noel ruhunun ikonik hikayelerinden biri haline gelen şeyi yazdı. Noel Şarkısı. Fakat elbet Ebenezer Scrooge’un yaşadıkları bir haber değil, bir öykü. İşte Dickens’ın haftalık mecmua için yazdığı bir yazı Ev Kelimeleri 1850’den 1859’a kadar editörlüğünü yapmış oldu. 26 Ocak 1856 tarihindeki sayısından, birinci kişi “Londra’da Bir Gece Sahnesi” hakkında haber yapıyor. Yüksek gelirli ülkelerdeki yoksulluk artık Viktorya periyodu İngiltere’sindeki kadar korkulu değil, fakat onu kendi zamanımızda ve mekanımızda görmek için vakit ayıranlar için kesinlikle yeterince korkulu. Bundan dolayı, bu yazıyı her yıl Noel gününde tekrarlıyorum.
Ekonomistler, Dickens’ın “makul bir okulun mantıksız müritleri” söylediği bazı iktisatçıların yoksulluğa tepkisini iyi mi tanım ettiğine de birazcık şaşırabilirler. Dickens şöyleki yazar: “Makul bir okulun mantıksız müritlerinin, aritmetiği ve politik ekonomiyi tüm duyu sınırlarının ötesine iten (insanlık şeklinde bir zayıflıktan bahsetmeye gerek yok) ve onları her şeye kafi gören deli müritlerin bulunduğunu biliyorum. olay, bu tür şeylerin olması icap ettiğini ve kimsenin bunlara aldırış etmeyeceğini kolayca kanıtlayabilir. O zaruri ilimleri akl-ı sıhhatleri içinde aşağılamadan, delilikleriyle onlardan büsbütün vazgeçiyor ve tiksiniyorum…”
İşte Dickens’tan daha kapsamlı bir pasaj:
LONDRA’DA BİR GECE SAHNESİ
Geçen Kasım ayının beşinde, bu derginin şefi olan ben, halk tarafınca iyi malum bir arkadaşımla beraber yanlışlıkla Whitechapel’e girdik. Sefil bir akşamdı; oldukça karanlık, oldukça çamurlu ve şiddetli yağmur yağıyor.
Londra’nın o bölgesinde pek oldukça acıklı görünüm var ve burası benim için birçok yönüyle senelerdir iyi biliniyor. Ağır ağır yürüyerek çevremize bakınırken çamuru ve yağmuru unutmuştuk ki, saat sekizde kendimizi Islahevi’nin önünde bulduk.
Karanlık sokakta, üstlerine yağmur yağan çamurlu kaldırım taşlarının üstünde, Islahevi’nin duvarına çömelmiş beş demet paçavra vardı. Hareketsizdiler ve insan formuna asla benzemiyorlardı. Paçavralarla kaplı beş büyük arı kovanı -mezarlardan çıkarılan, boyunları ve topukları bağlı ve paçavralarla kaplı beş ceset- ana caddede üstüne yağmur yağan o beş bohça şeklinde görünürdü.
“Bu nedir! dedi yoldaşım. “Bu nedir!”
“Sanırım Casual Ward’a kapatılan bazı sefil insanoğlu,” dedim.
Beş höyüğün önünde durmuştuk ve korkulu görünümleriyle oldukları yere iyice yerleşmiştik. Yol kenarında beş korkulu Sfenks, yoldan geçen her kişiye “Dur ve tahmin et!” diye bağırıyor. Bizi burada bırakan bir cemiyet halinin sonu ne olur!”
Biz onlara bakarken, muntazam bir işçi, taş ustası görünümünde omzuma dokundu.
“Bu korkulu bir görünüm, efendim,” dedi, “Hıristiyan bir ülkede!”
“Tanrı bilir, dostum,” dedim.
“İşimden eve gittiğim için bundan oldukça daha fena bulunduğunu sık sık gördüm. Onlarca defa on beş, yirmi, yirmi beş ve-yirmi saydım. Bunu görmek şok edici bir şey.”
Arkadaşımla beraber, “Hakkaten şok edici bir şey,” dedik. Adam yakınlarda oyalandı
bizlere birazcık daha iyi geceler diledi ve devam etti.
Duyulma şansı işçiden daha çok olan içimizde, her şeyi olduğu şeklinde bırakmayı acımasızca hissetmeliydik, bu yüzden Islahevi Kapısını çaldık. sözcülüğünü üstlendim. Kapıyı yaşlı bir dilenci açar açmaz içeri girdim, arkamda refakatçim de vardı. hayır kaybettim
yaşlı hamalın yanından geçerken vakit geçti, bu sebeple onun sulu gözlerinde bizi dışlamaya yönelik bir eğilim gördüm.
“O kartı Islahevi’nin efendisine verecek kadar iyi ol ve onunla bir an konuşmaktan sevinç duyacağımı söyle.”
Bir tür kapalı geçitteydik ve yaşlı kapıcı kartla oradan geçti. Solumuzdaki bir kapıya varmadan ilkin, pelerinli ve şapkalı bir adam, sanki geceleri zorbalığa uğrama ve iltifatlara karşılık verme alışkanlığı varmış şeklinde, kapıdan oldukça sert bir halde sekti.
“Şimdi baylar,” dedi yüksek sesle, “burada ne istiyorsunuz?”
“Ilkin,” dedim, “elindeki karta bakmam için bana bir iyilik yapar mısın? Bir ihtimal adımı biliyorsundur.”
“Evet,” diyor ona bakarak. “Bu adı biliyorum.”
“İyi. Sana yalnız uygar bir halde mütevazı bir sual sormak isterim ve ikimizin de kızması için en küçük bir niçin yok. Seni suçlamam oldukça aptalca olurdu ve ben seni suçlamıyorum. Yönettiğiniz sistemde hata bulabilirim, sadece burada size gösterilen bir görevi yapmak için bulunduğunuzu bildiğimi ve bunu yaptığınızdan asla şüphem olmadığını lütfen anlayın. Şimdi, ümit ederim bana bilmek istediklerimi anlatmaya itiraz etmezsin.”
“Hayır,” dedi oldukça yumuşamış ve oldukça makul bir sesle, “{hiç de} değil. O nedir?”
“Dışarıda beş sefil mahluk bulunduğunu biliyor musun?”
“Görmedim fakat var bulunduğunu söyleyebilirim.”
“Var olduklarından şüphen mi var?”
“Hayır, {hiç de} değil. Oldukca daha fazlası olabilir.”
“Onlar adam mi? Ya da hanımefendiler?”
“Hanımefendiler sanırım. Büyük olasılıkla bir ya da ikisi dün gece ve önceki gece oradaydı.”
“Tüm gece orada mı demek istiyorsun?”
“Oldukca ihtimaller içinde.”
Dostum ve ben birbirimize baktık ve Islah Evi’nin ustası derhal ekledi, “Tanrım, ruhum korusun, ne yapacağım? Ne yapabilirim ? Yer dolu. Yer devamlı dolu – her gece. Çocuklu bayanları tercih etmeliyim, değil mi? Bunu yapmama izin vermez miydin?”
“Normal olarak hayır,” dedim. “Bu oldukça insani bir ilke ve oldukça doğru; ve bunu duyduğuma sevindim. Seni suçlamadığımı unutma.”
“İyi!” dedi o. Ve gene boyun eğdirdi. …
“Yalnız bu yüzden. Daha fazlasını bilmek istemiyordum. Soruma kibar ve seve seve yanıt verdiniz ve size minnettarım. Sana karşı söyleyecek hiçbir şeyim yok fakat tam tersi. İyi geceler!”
“İyi geceler beyler!” Ve yeniden dışarı çıktık.
Islahevi kapısına en yakın yırtık pırtık bohçaya gittik ve ona dokundum. Cevap veren bir hareket yok, hafifçe salladım. İçindeki paçavralar yavaşça karıştırılmaya başlandı ve yavaş yavaş bir kafa örtüsünden kurtuldu. Tahmin ettiğim şeklinde yirmi üç ya da dört yaşlarında genç bir kadının başı; ihtiyaçtan sıska ve pislikten kirli; fakat naturel olarak çirkin değil.
“Söyle bizlere,” dedim eğilerek. “Niçin burada yatıyorsun?”
“Bu sebeple Emek harcama Evi’ne giremiyorum.”
Hafifçe donuk bir halde konuştu ve hiçbir merakı ya da ilgisi kalmamıştı. Kara gökyüzüne ve yağan yağmura hülyalı bir halde baktı fakat bana yada arkadaşıma asla bakmadı.
“Dün gece burada mıydın?”
“Evet, hepsi dün gece. Ve önceki gece de.”
“Bu öbürlerinden herhangi birini tanıyor musun?”
“Bir tanesi haricinde onu tanıyorum. Dün gece buradaydı ve bana Essex’ten geldiğini söylemiş oldu. Artık onu tanımıyorum.
“Dün gece süresince buradaydın fakat tüm gün burada değildin, öyleki mi?”
“Numara. Tüm gün değil.
“Tüm gün neredeydin?”
“Sokaklar hakkında.”
“Ne yedin?”
“Hiçbir şey.”
“Gel!” dedim. “Birazcık düşün. Yorgunsun ve uyuyorsun ve bizlere ne söylediğini tam olarak düşünmüyorsun. Bugün bir şeyler yedin. Gel! Bir düşün!”
“Hayır yapmadım. Piyasa hakkında toplayabildiğim kadarı haricinde hiçbir şey. Bana bak!
Boynunu açtı, ben de yeniden örttüm.
“Akşam yemeği ve duracak yer alacak bir şilininiz var ise, onu nereden alacağınızı bilmeniz gerekir mi?”
“Evet. Bunu yapabilirim.”
“TANRI aşkına anla o vakit!”
Parayı eline verdim, zayıf bir halde ayağa kalkıp gitti. Bana asla teşekkür etmedi, yüzüme asla bakmadı – şimdiye kadar gördüğüm en acayip şekilde sefil gecede eriyip gitti. Pek oldukça acayip şey gördüm, sadece hafızamda o eskimiş sefalet yığınının o parayı alıp kaybolması kadar donuk, kayıtsız bir halde hafızamda daha derin bir tesir bırakan bir şey görmedim.
Beşiyle de teker teker konuştum. Her birinde, ilkinde olduğu şeklinde ilgi ve merak tükenmişti. Hepsi bunaltıcı ve durgundu. Kimse herhangi bir meslek ya da şikayette bulunmadı; kimse bana bakmayı umursamadı; kimse bana teşekkür etmedi. Üçüncüsüne geldiğimde, sanırım arkadaşımla benim, uykularında birbirlerine düşmüş ve kırık birer heykel şeklinde yatan son iki kişiye yeni bir korkuyla baktığımızı görmüş oldu. Genç kız kardeşler olduklarına inandığını söylemiş oldu. Bunlar, beş içinde ortaya çıkan tek kelimelerdi.
Ve şimdi bu korkulu hesabı, fakirlerin en fakirinin kurtarıcı ve güzel bir özelliği ile kapatmama izin verin. Islahevi’nden çıktığımızda, yolun karşısına bir meyhaneye gitmiştik, bir hükümdarlık bozuk para almak için kendimizi gümüşsüz bulmuştuk. Beş hayaletle konuşurken parayı elimde tuttum. Bu kadar meşgul olmamız, oraya alışkın olan oldukça fukara türden birçok insanoğlunun dikkatini çekti; paçavra yığınlarının üstüne eğilirken, onlar da görmek ve duymak için hevesle üzerimize eğildiler; elimde ne olduğu, ne söylediğim ve ne yaptığım nerede ise tüm salon tarafınca anlaşılmış olmalı. Beş kişiden sonuncusu da kalkıp gözden kaybolduğunda izleyiciler geçmemiz için kapılarını açtılar; ve hiçbiri bizlere sözle, bakışla yada jestle yalvarmadı.
Gözlemci yüzlerin bir çok, paranın geri kalanını, iyi bir şey yapma umuduyla atmanın bizim için bir rahatlama olacağını anlayacak kadar hızlıydı. Sadece, hepsinde, ihtiyaçların bu şekilde bir gösterinin yanına konmaması gerektiği hissi vardı; ve derin bir sessizlik içinde bizim için bir yol açtılar ve gitmemize izin verdiler.
Dostum ertesi gün bana, beş yırtık pırtık destenin tüm gece yatağının üstünde bulunduğunu yazdı. Bu tanıma utanç verici ve şok edici bir manzarayla karşılaşarak bazen gazetelere yazmak zorunda kalan birçok kişinin tanıklığına bizim tanıklığımızı iyi mi ekleyeceğimi tartıştım. Bu sayfalara gördüklerimizi tam olarak yazmaya, fakat ne hararet ne de acil olmasın diye Noel sonrasını beklemeye karar verdim. Makul bir okulun mantıksız müritlerinin, aritmetiği ve politik ekonomiyi tüm duyu sınırlarının ötesine iten (insanlık şeklinde bir zayıflıktan bahsetmeye gerek yok) ve onları her durum için her şeye kafi gören deli müritlerinin, kolayca yapabileceklerini biliyorum. bu şekilde şeylerin olması icap ettiğini ve kimsenin bunlara aldırış etmeyeceğini kanıtlayın. O zaruri ilimleri akıl sağlığı içinde aşağılamadan, akılsızlıkları içinde onlardan büsbütün vazgeçiyor ve tiksiniyorum; ve Yeni Ahit’in ruhuna saygı duyarak, bu tür şeylerden rahatsız olan ve sokaklarımızda bunların rezil bulunduğunu düşünen insanlara hitap ediyorum.