Sasha, bir yıldır küçük Haro köyünde yaşamasına rağmen, birkaç aydır La Rioja’daki bir bağda çalışıyor. Genç Ukraynalı kadın, annesi ve küçük kız kardeşleriyle savaşın başlamasından kısa bir süre sonra Kiev’den ayrıldı ve kuzenlerinin bu kuzey İspanya bölgesindeki evine taşındı.
İlk başta, eski şirketi için uzaktan çalışmaya devam etti. Sonra yeni bir iş aramadan önce ara verdi ve bir miktar birikimle geçimini sağladı. EUobserver ile yaptığı bir video görüşmesinde “Uzak olmayan, toplumla bütünleşmeme, insanlarla konuşmama ve İspanyolca öğrenmeme izin verecek bir şey bulmak istedim” diye açıklıyor.
O sırada İspanyolca bilmemesine rağmen (artık orta seviyede), şarap rehberi olarak şu anki konumunu bulması uzun sürmedi. Yine de bunu şansa ve ona yardım eden İspanyollara bağlıyor. “İspanyol halkı çok iyi, diğer ülkelerdeki kadar mali desteğin olmadığı gerçeğini bir şekilde telafi ediyor,” diyor ve karşılamasının iyileştirilebilecek yönlerinin altını çiziyor.
Topluluk desteği, çocuklara barınma, çalışma ve eğitim almanın anahtarıydı. “Geldiğimizde kardeşlerim için kitap ve malzeme almamız gerekiyordu. Okul her şeyi karşılamak için para topladı: kıyafetler, okul çantaları, kitaplar…” diyor gülümseyerek.
Sasha, İspanya’da Şubat 2022’de AB tarafından başlatılan ve hızlandırılmış oturma izinleri, istihdama, eğitime ve sağlık hizmetlerine erişim sunan geçici koruma mekanizmasından yararlanan 168.000 Ukraynalıdan biri.
Bir bütün olarak AB genelinde, bu koruma yaklaşık 4.867 milyona ulaşıyorancak toplam mülteci sayısı sekiz milyonu aşıyor.
AB-27’nin hızlı ve koordineli yanıtı, Ukraynalıların işgücü piyasasına girmelerine ve nispeten hızlı bir şekilde iş bulmalarına olanak sağladı. Şimdiki zorluklardan biri, becerilerine uyan bir iş yerine herhangi bir iş bulmaya öncelik verip vermemek.
Politika analisti Kate Hooper, “Sorun onları Avrupa işgücü piyasasına bağlamak değil, onlara kaliteli bir iş bulmaktır” diye ekliyor. Göç Politikası Enstitüsü (ÇBYE).
OECD analizine göre, yerinden edilmiş Ukraynalıların diğer mülteci gruplarından daha yüksek bir eğitim düzeyine ve Ukrayna ortalamasının üzerinde olduğuna dair kanıtlar var. En acil açıklama, savaştan kaçan kadınların büyük bir varlığıdır (yetişkinlerin en az yüzde 70’i), erkeklerin yüzde 43’üne kıyasla yüzde 56’sı yüksek eğitime sahip.
Ohla son bir yıldır Alicante’de (İspanya) yaşamaktadır. İki uzak şirket için proje yöneticisidir. Biri Ukrayna’da, diğeri Amerika Birleşik Devletleri’nde. Onun için bu pozisyonları bulması iki ila üç ay sürdü ve ikisi de AB’de değil.
Alicante’de yaşamanın başka bir avantajı ve dezavantajı olduğunu söylüyor: “Bölgede Ukraynalılar, Beyaz Rusyalılar ve Ruslardan oluşan geniş bir toplulukla, bir iş geldiğinde, başka biri onu sizden önce alıyor”.
Ayrıca, otelcilik gibi arzın daha fazla olduğu sektörlerin yeteneklerine uymadığını söylüyor. “İspanya ve Ukrayna’daki işgücü piyasası çok farklı” diye yakınıyor.
Savaş bittiğinde Ukrayna’ya dönüp dönmeyeceklerine dair belirsizlik, Avrupa işgücü piyasalarına (yeniden) uyum sağlamalarını ve ihtiyaçlarını da şart koşuyor.
Örneğin, İspanya’da çalışmak için İspanyolca’ya, Almanya’da ise Almanca’yı anlamaları ve konuşmaları gerekecek. Hooper, belirli düzenlenmiş meslekler için gerekli niteliklerin tanınmasında olduğu gibi, dil engelinin de işlere erişimde önemli bir “zorluk” olduğunu söylüyor.
Diğer bir engel de çocuk bakımıdır, çünkü AB ülkelerindeki tüm mültecilerin üçte biri çocuktur. Politika yapıcılar, hizmetlerin nasıl genişletileceğine, örneğin uyum kursları ve yeniden beceri kazandırma yoluyla uzun vadede sürdürülebilir olmalarının nasıl sağlanacağına bakmak zorunda kalacaklar. Esneklik, Ukraynalıların bu destekten yararlanabilmesinin anahtarı olacaktır.
AB’nin Ukrayna’daki savaşın tetiklediği krize tepkisi de rahatsız edici bir gerçeği gizliyor: “Geçici koruma, diğer korunmaya muhtaç nüfusların yararlanamadığı bir şekilde çalışabilmek için çok hızlı ve doğrudan erişim sağladı” , IPM analistine dikkat çekiyor.
Hooper, ileriye bakıldığında, bu krizden çıkarılan dersler arasında en önemlilerinden birinin kesinlikle bu olduğunu söylüyor. “Erken istihdama erişim, insanlar hayatlarını yeniden inşa ederken gerçekten önemli olan bir dereceye kadar bağımsızlık sağlıyor.
geleceğe bir bakış
Bocconi Üniversitesi’nde (İtalya) Ekonomi Profesörü olan Tito Boeri, Ukrayna’daki yeniden yapılanma sürecinin uzun ve maliyetli olacağını ve ayrıca işgücü piyasasındaki önemli yapısal zayıflıkları ele alması gerekeceğini belirtiyor.
Savaştan (ve salgından) önce bile Ukrayna’da işsizlik oranı yüzde 9,9’du, işgücü piyasasına katılım düşüktü ve tarım ve kayıt dışı sektörde büyük bir pay vardı. Boeri’nin raporu Ukrayna işgücü piyasasının yeniden inşası üzerine.
Şimdi durum daha kritik hale geldi ve Mart 2025’e kadar geçici koruma uygulanarak çok sayıda ülke içinde yerinden edilmiş kişiyle (beş milyondan fazla Ukraynalı) ve beyin göçü tehlikesiyle uğraşmak zorunda kalacaklar.
Mekanizma Ukrayna için iki yönlüdür. Bir yandan çalışanlarının iş bulmasını kolaylaştırıyor. Öte yandan, Boeri bu çevrimiçi medya kuruluşuna, onları eve geri getirmeyi daha da zorlaştıracağını söyledi.
Ukrayna’ya dönüp dönmeyeceği sorulduğunda Ohla, bunun ekonomik duruma bağlı olduğunu söylüyor. Aramayı bitirmeden önce “Finansal güvenliği hissetmek benim için önemli ve bunun Ukrayna’ya hemen gelmeyeceğini anlıyorum, bu yüzden gelirse orada ne yapacağım hakkında hiçbir fikrim olmayacak” diye itiraf ediyor.