AB Komisyonu başkanı Ursula von der Leyen, Eylül 2022’de yapmış olduğu Birliğin Durumu konuşmasında yolsuzluk suçlarının AB’nin yaptırım rejimine dahil edileceğini duyurdu. Bu duyuru memnuniyetle karşılandı ve oldukça gecikti.
Bununla başa çıkmanın yollarından biri, AB’nin gecikmeden kuvvetli bir yolsuzlukla savaşım yaptırımları çerçevesi benimsemesidir.
7 Aralık 2020’de Avrupa Konseyi, dünya genelinde ciddi insan hakları ihlallerine karışanları hedef alan bir çerçeve olan AB Küresel İnsan Hakları Yaptırım Rejimi’ni (GHRSR) kabul etti.
Cezalar, ABD Küresel Magnitsky Yasası doğrultusunda varlık yasaklarını ve gezi dondurmaları içeriyor.
İlk alıcılar, karşıcılık lideri Alexei Navalny’ye karşı insan hakları ihlalleri yapmakla suçlanan Rus yetkililer, Çinli kuruluşlar ve Sincan’da Uygurlara yönelik zulümle bağlantılı kişilerdi.
AB yaptırım politikalarının kayda kıymet bir dikkatsizliği var – yolsuzluğu kısıtlayıcı önlemler gerektiren bir kabahat olarak içermiyorlar.
Avrupa Parlamentosu bir süredir dahil edilmesi için çağrıda bulunuyor, sadece şu ana kadar boşuna. Bundan dolayı, AB şu anda öteki yargı bölgelerinin yaptırım rejimlerine ters düştükten sonrasında varlıkların gizlenmesi için bir boşluk görevi görme riskiyle karşı karşıyadır.
Artık AB’nin ABD, İngiltere, Kanada ve Avustralya’daki müttefiklerine katılma ve ABD ve İngiltere’nin son yıllarda yapmış olduğu şeklinde yolsuzlukla mücadelenin ulusal ve küresel bir güvenlik problemi bulunduğunu kabul etme zamanı.
Sağlam bir yaptırımlar çerçevesi, özgür toplumları boğan yozlaşmış ağların iplerini ortadan kaldırabilir. Yaptırımların koordineli bir halde uygulanması (kısaca oldukça taraflı hale getirilmesi), kısıtlayıcı tedbirlerin daha geniş bir etkiye haiz olması için yetki alanlarının data paylaşmasını ve eylemleri koordine etmesini sağlar.
Yaptırımların davranışı değiştirmede yararsız olduğu ve kolaylıkla atlatılabileceği kimi zaman iddia edilir. Sadece, oyuncuları yolsuzluktan vazgeçmeye ikna etmeseler de, kleptokratların hesaplarını değiştirmeye destek olabilirler ve birleşik bir küresel çaba, etkinlik alanlarını daha da sınırlayabilir.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinin arkasından AB, birçok Rus oligarkın varlıklarının dondurulması ve ihtimaller içinde el koymalara yönelik yaptırımlar uyguladı.
‘Kanıt’ problemi
Etik olarak haklı olsa da, savaşla ilişkilendirilen önlemlerin yürürlüğe konması, bunların dahil olduğuna dair kanıtın kanıtlanmasının zor olması durumunda sorunlu olabilir. Yolsuzlukla savaşım yaptırımlarına yönelik kuvvetli bir yasal çerçeve, görünüşe bakılırsa eşit derecede uygun olabilirdi ve Avrupa Hakkaniyet Divanı’nda ihtimaller içinde çatışmaları önleyebilirdi.
AB, çeşitli tehditlere karşı yaptırım rejimleri oluşturmuştur.
Ocak 2019’da, Rus ajanları tarafınca Salisbury’de düzenlenen Novichok saldırılarının arkasından kimyasal silahların yayılması ve kullanımına ilişkin yaptırımlar tetiklendi. Temmuz 2020’de Rus, Çinli ve Şimal Koreli bireyler, bloğa karşı oldukça sayıda yüksek profilli siber cenk vakasının arkasından varlık dondurmaları ve gezi yasaklarıyla sarsıldı. Yolsuzluk da eşit derecede ciddi bir güvenlik tehdididir – ekonomileri ve toplumları istikrarsızlaştırarak onları yoksunluk ve huzursuzluğa karşı savunmasız bırakır – ve bu şekilde ele alınmalıdır.
Kapsamlı bir yaptırım rejiminin, evvelinde mevcud ulusal önlemlerden başka yararları da vardır. Tek tek kabahat işleyenleri hedef alarak, kendisini ulusal atıftan ayırarak siyasal duyarlılık koşullarında esneklik sağlar.
Ekim ayında ABD Hazinesi, Moldova’yı istikrarsızlaştırmaya çalışan yozlaşmış oligarkları hedef aldı. Brüksel’in bir yolsuzlukla savaşım yaptırım çerçevesi olsaydı, AB’ye aday bir ülkeye yönelik kuvvetli bir dayanışma sembolü olabilecek şekilde hızla aynı şeyi yapabilirdi.
‘Yolsuzluğun’ Tanımlanması
AB, yasadışı para akışlarıyla savaşım etmek için halihazırda oldukça iyi kara para aklama ve terörle savaşım önlemlerine haizdir.
Bununla beraber, iyi mevzuat ve etkili soruşturmalar, kolluk kuvvetlerindeki kaynak ve kapasite eksikliği, intifa hakkı için kamu kayıtlarının olmaması ve devlet daireleri ile bankacılık sektörü arasındaki zayıf koordinasyon sebebiyle engellenmektedir.
Bundan dolayı AB’nin yolsuzlukla savaşım yaptırımları mevzusunda kuvvetli bir yasal çerçeveye ihtiyacı var. Müfettişlik ofislerinde personel yetersizliği devam ederken ve soruşturmalar uzun süreçlerken, varlıkların dondurulması şeklinde yaptırımlar, ana para kaçışını önlemek için süratli hareket edebilir.
Acil olmasına karşın, bu hevesle yapılamaz.
Yolsuzluğun tanımı açık ve Birleşmiş Milletler Yolsuzluğa Karşı Sözleşme (UNCAC) şeklinde öteki mevcut düzenlemelerle tutarlı olmalıdır. Bireyler, bir grup yada ilgili varlık içinde fark yapmak için kuvvetli bir kanıtlayıcı eşik olmalıdır. Siyasal önyargı ve yasal süreç mevzusundaki endişeler, temel hakların korunmasıyla tutarlı kuvvetli güvencelerle yanıtlanmalıdır. Tüm bunlar, kanıt toplama mevzusunda iyi bir sicile haiz sivil cemiyet örgütleriyle yakın ortaklaşa iş içinde yapılmalıdır.
İlk adım, AB dışişleri yüksek temsilcisi Josep Borrell’in Avrupa Konseyi’ne yolsuzlukla savaşım çerçevesi üstünde çalışmaya başlaması için resmi yetki vermesidir. Konsey içinde yolsuzlukla savaşım mevzularına odaklanan hususi bir emek verme grubu oluşturmak, uzmanlarla görüşmeleri kolaylaştıracağı şeklinde yararlı bir katkı olacaktır.
Avrupa Fiil Servisi içindeki yaptırımlar biriminin de kapasite, finansman ve insan kaynakları açısından güçlendirilmesi gerekecektir. 9 Aralık Internasyonal Yolsuzlukla Savaşım Günü, bu duyurunun işe yaraması için oldukça uygun bir tarih şeklinde görünüyor.
Yolsuzluğun Batı toplumları üstünde yıpratıcı bir tesiri var, yönetişimi ve hukukun üstünlüğünü aşındırıyor ve kleptokratlar Hidra benzeri kuvvetli ulusötesi ağlar oluşturuyor.
Yaptırımlar en oldukça öteki devletlerle koordine edildiğinde etkilidir ve sağlam bir çerçeve bu ağlarda kısa devreye destek sağlar, suçluların eylemlerini kısıtlar ve Batılı mahalli kurumların bütünlüğünü korur. AB’nin en yakın müttefikleri aynı fikirde ve artık işe koyulmak konseye kalmış durumda.