BAKÜ, Azerbaycan, 1 Mart. Trend’in BM Genel Kurulu Başkanı Csaba Kőrösi ile 2 Mart’ta Bakü’de gerçekleşecek Bağlantısızlar Hareketi Temas Grubu Zirvesi vesilesiyle yaptığı özel röportaj.
– Geçen yıl dünya değişti ve aynı anda birden fazla krizle karşı karşıya kaldı. Başkanlık mottonuz “Dayanışma, Sürdürülebilirlik ve Bilim Yoluyla Çözümler”, bu da mevcut zorlukların üstesinden gelme çabalarına çok yakışıyor. BM küresel sorunları ele alma rolünü nasıl artırabilir?
– Uluslararası toplum çok karmaşık, iç içe geçmiş krizlerle karşı karşıya. Kendinizi karlı bir dağın eteğinde dururken bir çığın size doğru geldiğini hayal edin. Sonra arkanı dön ve başka bir çığın düşmeye başladığını görürsün. Çok zor durumdayız.
Şu anda dünya çapında düzinelerce çatışma var ve bunlardan sadece biri Ukrayna’daki savaş. Bununla birlikte, bu savaşın küresel olarak, örneğin gıda kaynakları ve enerji üzerinde büyük etkileri vardır. Küresel enflasyon, bir borç krizi ve ekonomik bir yavaşlama yaklaşıyor olsa bile, COVID’in ardından artıyor. Hâlâ COVID’den sersemlemiş olsak da, bilim adamları 10 yıl içinde aynı derecede ölümcül olacak başka bir salgın veya salgın olasılığının yaklaşık %25 olduğunu tahmin ediyor.
Böylesine belirsiz bir dünyada, kitlesel yerinden edilmelerin insan hakları üzerinde büyük etkileri olduğunu görüyoruz. Ve birçok krizle uğraşıyor olmamız dünyanın durduğu anlamına gelmez. Türkiye ve Suriye, 40.000’den fazla insanı öldüren ve çok daha fazlasını evsiz, işsiz bırakan korkunç bir deprem yaşadı.
Peki ne yapıyoruz? Birleşmiş Milletler’in liderliğin ön saflarında yer aldığından ve çözümler getirdiğinden emin olmalıyız.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, bu çözümleri yaratan ana organdır. Birleşmiş Milletler içinde her Üye Devlete ses ve oy veren tek yerdir. Azerbaycan ise Genel Kurulun aktif üyesidir.
Üye Devletleri çözümlere yönelik çalışmaya teşvik ediyorum, bununla gerçek eylemde bulunmayı kastediyorum. Birçok antlaşmamız, birçok anlaşmamız, hedefimiz, planımız var. Ama uygulama çok daha zor. Şimdi, BM’ye bel bağlayan 8 milyar insan için hayatı daha iyi hale getirecek dönüştürücü adımlar atma zamanı.
Bu çözümler dayanışma duygusundan ilham almalı. Üye Devletler verilen taahhütleri yerine getirmeli ve kendi aralarında ve kendi toplulukları içinde eşitsizlikler arasında köprü kurmalıdır. Ya birlikte dururuz ya da birlikte düşeriz.
Sürdürülebilirlik, çok karmaşık konulara entegre bir bakış açısı getirmek anlamına gelir. Şimdi, iklim değişikliği, kötüleşen su krizi ve devam eden biyolojik çeşitlilik kaybıyla karşı karşıya olduğumuz için, varlığımız için savaşıyoruz. Gezegen iklim değişikliği altında hayatta kalacak, hala okyanuslar olacak, bazı bitkiler ve hayvanlar büyük olasılıkla uyum sağlayacak. Bu gezegen bizsiz başaracak. Ancak insanların hayatta kalıp kalmayacağı başka bir sorudur.
Çözümlerin püf noktası bilimdir. Üye Devletlerin doğru kararlar alabilmesi için Genel Kurul’un tüm çalışmalarına doğrulanmış bilim ve tarih eklemek istiyorum.
Bilim adamlarını ve araştırmacıları Üye Devletlerle bir araya getiriyorum, böylece tartışıp soru sorabilirler ve birlikte çözmemiz gereken sorunları anlayabilirler.
Bu benim için hem New York’ta hem de seyahat ederken bir öncelik. Hindistan, Çin ve Japonya’da bilimi bir öncelik haline getirdim ve bunu burada Azerbaycan’da ve ardından turumun son durağı olan Katar’da yapacağım. Bilim adamlarından öğrenmek ve bu dersleri BM’ye geri getirmek.
– Azerbaycan’ın NAM başkanlığı döneminde, örgüt küresel sorunların ele alınmasında gerçekten aktif oldu ve uluslararası arenada daha görünür hale geldi. Bir NAM başkanı olarak Azerbaycan, COVID 19’a yanıt olarak BM Genel Kurulu’nun Özel Oturumunu da başlattı. Azerbaycan’ın örgütün canlanmasına katkısını nasıl değerlendiriyorsunuz?
– Azerbaycan kritik bir zamanda NAM başkanlığını üstlendi.
2020’de Azerbaycan’ın başkanlığının ilk yılı, yakın tarihin en büyük sağlık krizi olan COVID-19 salgınının başlamasıyla aynı zamana denk geldi. İlk olarak, Azerbaycan Hükümeti’nin girişimiyle NAM, 4 Mayıs 2020’de üye devletlerin olağanüstü zirvesini gerçekleştirdi.
Sorunuzda belirttiğiniz gibi, Azerbaycan daha sonra COVID-19’a yanıt olarak BM Genel Kurulu Özel Oturumunu başlattı ve bu, tüm ülkeler için aşılara adil, uygun fiyatlı, zamanında ve evrensel erişimin sağlanmasına ilişkin bir kararın kabul edilmesine yol açtı. Bu, aşıların üretimi, dağıtımı ve adil fiyatlandırması ile ilgili tüm konularda şeffaflığı artıran çok önemli bir karardı.
2022 yılında NAM’da yeni kurumsal gelişmelere tanık olduk. NAM Parlamento Ağı’nın oluşturulması önemli bir karardı. Parlamento diplomasisinin ve parlamentolar arası ilişkilerin ne kadar önemli olduğunu çok iyi biliyorum. Genel Kurul geçtiğimiz günlerde, Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine ulaşılmasında kilit bir ortak olarak parlamentolara daha fazla önem veren bir karar aldı. Parlamentolar, Genel Kurul’un çeşitli ülkelerdeki insanlara, fikir ve önerilerinin uluslararası düzeye ulaşmasının bir yoludur. Bu yüzden bu yeni ortaklığı çok takdir ediyorum.
Yakın zamanda kurulan bir NAM Gençlik Ağı, model simülasyon çalışmaları ve kültürler arası değişim etkinlikleri yoluyla gençlik gelişimi için gerekli platformu sağlar. BM Genel Kurulu Başkanı olarak, çok taraflı düzeyde tartıştığımız her konuda gençlerle ilişki kurma fırsatım oldu. Çok şey öğrendim, ancak asıl çıkarımım, gençlerin sürecin bir parçası olmak istemesi ve buna ihtiyaç duyması.
Azerbaycan, NAM başkanlığı boyunca Üye Devletler arasında işbirliğini koordine etmek, çok taraflılığın değerlerini güçlendirmek ve uluslararası işbirliğini geliştirmek için birkaç somut girişimde bulundu. Bu somut girişimler, Hareket’in yeniden canlanmasında etkili oldu.
Bugünün COVID-19 sonrası iyileşmeye odaklanan NAM Zirvesi de aynı derecede önemli çünkü dünya birbiriyle bağlantılı krizlerle mücadele ediyor ve dayanışma, sürdürülebilirlik ve bilim yoluyla işbirliği hiç bu kadar zamanında olmamıştı ve tüm NAM Üye Devletleri ile çalışmaya devam etmeyi dört gözle bekliyorum.
– SDG Zirvesi, BM Genel Kurulu’nun üst düzey haftasında 18-19 Eylül’de toplanacak. SDG’lerin şimdiye kadar uygulanmasına ilişkin değerlendirmeniz nedir? Azerbaycan’da SKH’lere ulaşma düzeyini nasıl değerlendiriyorsunuz?
– Dünya, Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerini uygulamakta başarılı mı? Kısa cevap hayır, değil.
Bu ayın başlarında, Genel Kurul üyeleri ile bilim adamları ve araştırmacılar arasında tartışmalar düzenledim. Panel tartışmalarından biri de Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ile ilgiliydi. Bağımsız Bilim İnsanları Grubu üyeleri, bahsettiğiniz SDG Zirvesi’nde lansmanı yapılacak olan 2023 Sürdürülebilir Kalkınma Raporu’nun ön gösterimini bizlere sundu. Rapor durumun çok vahim olduğunu gösteriyor.
İnsanların dünyamız üzerinde en büyük etkiye sahip olduğu bir dönem olan Antroposen çağının etkilerini yaşıyoruz. Buna sera gazlarının birikmesi, biyolojik çeşitliliğin kaybı ve doğal kaynakların aşırı tüketimi dahildir.
Dünyanın her yerindeki insanların, istediğimiz türden bir gelecek hakkında yapacakları derin seçimler var. İşimize her zamanki gibi devam edebileceğimiz veya on yıldan daha kısa bir süre önce Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerini oluşturduğumuzda tasavvur ettiğimiz dünyaya dönüşebileceğimiz bir yol ayrımındayız.
Bu 17 Hedef birbiriyle bağlantılıdır. Bu nedenle, tüm Hedeflerde kötü performans göstermemiz şaşırtıcı değil çünkü onlar birbirini destekliyor. Örneğin, kız ve erkek çocukları eğitmedikçe, aileleri nasıl besleyeceğimizi ve yeterli temiz suya sahip olmalarını nasıl sağlayacağımızı bulmadıkça yoksullukla mücadele edemeyiz.
SKH’lere ulaşmak, gezegendeki tüm insanlar için barış ve refahı sağlamak için gerçek bir dönüşüme sahip olmalıyız. Ancak bunun bir seçim meselesi olmadığını da ekleyeyim: Bu hedeflere ulaşmadıkça, insan uygarlığımızın hayatta kalacağından emin olamayız.
Göreve geldiğim günden beri, Üye Devletlerden çalışmalarımızı kriz yönetimi merceğinden görmelerini istiyorum – daha sonra değil, şimdi ve dönüşüm yoluyla harekete geçmek için çaba sarf etmek – burada gerçek değişiklikler yapmak için harekete geçiyoruz. şimdiye kadar gördüğümüzden daha yüksek.
Dönüşüm zordur ve muazzam bir zaman, planlama ve kaynak yatırımı gerektirir.
Azerbaycan’a gelince, son 30 yılda ülke düşük gelirli bir ülkeden üst-orta gelirli bir ülkeye ve gelişmekte olan bir bağışçıya dönüşerek dikkate değer ekonomik büyüme ve refah kazanımları elde etti.
Azerbaycan, hedefleri ulusal düzeyde hızlandırmak için atılabilecek somut politika ve programlama adımlarını özetleyen bir MAPS (2030 Gündemi için Yaygınlaştırma, Hızlandırma ve Politika Desteği) misyonunu üstlenen ilk ülkelerden biri olmuştur. SKH’lerin uygulanmasını desteklemek için Sürdürülebilir Kalkınma Ulusal Koordinasyon Konseyi kuruldu.
Azerbaycan Hükümeti’nin güçlü, daha esnek ve daha yeşil bir ekonomi modeli inşa etmeye yönelik dönüştürücü değişimini takdir ediyorum. Yeşil gündemin uygulanması, ülkenizin uluslararası çevre taahhütlerini ve Paris Anlaşması kapsamındaki taahhüdünde belirtilen sera gazı emisyonlarını azaltma taahhüdünü yerine getirmesini sağlayacaktır.
Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerini ulusal seviyelerde ilerleterek, dünya 2030 son teslim tarihine yaklaşırken, hepimiz SKH’lere yönelik çok ihtiyaç duyulan küresel ilerlemeye katkıda bulunabiliriz ve yapmalıyız.
Bu tür çabalar önemlidir, çünkü yalnızca dönüştürücü çözümler dünyamızı daha güvenli, daha eşit ve daha sürdürülebilir hale getirecektir. Uluslararası ticaret ve finans sistemi de bu çözümleri desteklemeli ve gelişmekte olan ülkeler için çalışmalıdır.
– Çatışmalar, iklim krizi ve diğer küresel sorunlar çok taraflılığa ve dünya güvenlik mimarisine meydan okuyor. Bölünmüş kollektif güvenlik ile belirsizlik hakimdir. BM’nin küresel işbirliğini güçlendirmek ve çok taraflılığı yeniden canlandırmak için herhangi bir yol haritası var mı?
– Hiç şüphe yok ki, jeopolitik gerilimler ve çoklu krizler, artık yaygın olarak kullanılan “çok taraflılığın krizi” sloganını doğurdu. Bu, BM’nin alaka düzeyini kaybedebileceği ve Şart’ta yer alan ideallerine ve ilkelerine uygun yaşamadığına dair birçok endişeyi yansıtıyor. Bu kısmen, genellikle jeopolitik gerilimlerle felç olan ve 21.st yüzyıl.
Ancak BM’nin Güvenlik Konseyi’nden çok daha büyük olduğunu unutmayalım. Öncelikle Genel Kurul aracılığıyla, ancak aynı zamanda insan hakları, ekonomik kalkınma, barışı koruma, silahsızlanma, nüfus gelişimi ve çok daha fazlası üzerinde çalışan birçok yan kuruluş aracılığıyla norm belirleyen bir kuruluştur.
BM, genellikle uluslararası medyanın ilgi odağından uzakta, dünyanın dört bir yanındaki yerel topluluklara yardım ve destek sağlıyor. UNICEF, UNHCR ve Dünya Gıda Programı, her gün hayat kurtaran BM kuruluşlarından sadece birkaçıdır. Birleşmiş Milletler, mükemmel olmaktan uzak olsa bile insanlarla ilgili olmaya devam ediyor. Ve hepsi BM’deki günlük işlere katıldıkları için hükümetleri ilgilendiriyor.
BM her gün güçlü kararlar alıyor: barışı koruma misyonlarını zorunlu kılmak, İnsan Hakları ihlallerini kınamak ve uluslararası hukuk ihlallerini kınamak. Daha geçen hafta, Genel Kurul’un ezici çoğunluğu, Ukrayna’da kapsamlı, adil ve kalıcı bir barış ilkeleri lehinde oy kullandı. Çok taraflılığın temel taşı olan BM Şartı ve uluslararası hukuka dayalı uluslararası sistemimiz lehine mesaj nettir.
BM’nin sadece bizim A planımız olmadığına inanıyorum.
sadece önemli olan planlamak. Kurumlarını güçlendirmek, Üye Devletler arasındaki anlayışı yeniden inşa etmek, işbirliğini geliştirmek ve dönüştürücü çözümler bulmak için her şeyi yapmalıyız. Dünya insanları – 8 milyar insan – bize güvendi ve biz de onlar için bunu yapmalıyız.
Yazarı Twitter’da takip edin: @Lyaman_Zeyn