ABD ulusal güvenlik danışmanı Jake Sullivan Pazartesi günü CNN’e verdiği demeçte, “Pekin askeri yardım sağlayıp sağlamadığı konusunda kendi kararlarını vermek zorunda kalacak, ancak bu yoldan giderse bunun gerçek bedelleri olacak” dedi.
Onun yorumu, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik ölümcül saldırısına yardım etmemesi için Çin’e yönelik bir dizi uyarının sonuncusu.
Ancak Pekin’in Ukrayna savaşına ilişkin duruşu karmaşık, birbiriyle çelişen yönlere itildi ve çekildi.
Hiçbir yerde askeri açıdan daha fazla değil.
Webster Üniversitesi’nde Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde yardımcı doçent olan Dani Belo, uzun bir yıl süren ezici savaşın ardından Rus askeri stoklarının tükenmesiyle, Çin’in Moskova’ya ölümcül yardım sağlamasının “mümkün” olduğunu söylüyor.
Bununla birlikte, ABD ve müttefikleri ile bir tırmanış riskine girme korkusuyla kendisini büyük olasılıkla “mühimmat, üniforma ve diğer temel erzak” tedarik etmekle sınırlayacağına inanıyor.
‘Çin biraz karışıklığa girdi’
Pekin’in füzeler ve tanklar gibi daha ağır silahlar sağlamaktan çekinmesinin bir başka nedeni de, bunun Çin’in bir çatışma arabulucusu olarak konumunu tehlikeye atabilmesidir.
Warwick Üniversitesi’nde Çin siyaseti konusunda önde gelen bir akademik uzman olan Profesör Shaun Breslin, “Bu kadar ileri gitmeleri şaşırtıcı olurdu çünkü bu, çatışmaya bir çözüm getirilmesine yardımcı olabilecek dürüst bir arabulucu olma iddiasını ortadan kaldırırdı” dedi. Euronews.
Cuma günü Çin, Ukrayna’da kapsamlı bir ateşkes çağrısında bulundu ve tüm tarafları “itidallı olmaya, alevleri körüklemekten kaçınmaya … ve krizin … kontrolden çıkmasını önlemeye” çağıran kendi barış planını duyurdu.
Profesör Breslin, Çinlilerin burada yaptıklarının kendilerini “Batı’dan çok farklı türde bir büyük güç” olarak konumlandırmak olduğunu söylüyor.
Ukrayna’yı yığınla askeri ve mali destekle kesin olarak destekleyen ABD ve müttefiklerinin aksine, Pekin diyalog ve barış yoluyla çözüm bulmaya odaklandı.
Ancak Prof Breslin, bu duruşun Çin dış politikasındaki gerilimleri vurgulayan “hassas bir dengeleme eylemi” olduğunu da ekliyor.
“Çatışma için Batı’yı suçlamaktan ve Rusya’nın iddialarını desteklemekten mutlu olsalar da, NATO’nun olası genişlemesiyle ilgili gerçek güvenlik kaygıları var… Çin, [also] siyasete, egemenliğe ve sınırlara müdahale etmemeye bağlı kalarak, dünyada barış ve istikrarın gücü olma kimliklerini zorladı” dedi.
“Tarafsızlıklarında bir asimetri var.”
Dahası, Pekin hem Kiev’i hem de Moskova’yı müzakere masasına oturtsa bile, Çin liderliğindeki bir diplomatik anlaşmaya uyacağının garantisi yok.
“Çin’in planı ilham verici. Ama söylediklerinizle aynı fikirde olmazlarsa ne olur? Planlarının nasıl bir şeye yol açabileceğini görmek oldukça zor” dedi Prof Beslin.
Pek çok ülke gibi Çinliler de tüm bunların ortadan kalkmasını isterdi. Savaşın hiç olmamasını tercih ederlerdi” diye ekledi.
“Pekin, Doğu Avrupa’da sağlam bir ayak izi istiyor”
Çin’in Ukrayna savaşına karşı duruşunun kilit itici gücü ekonomidir.
2022 işgalinden önce Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskyy, Çin’in ülkedeki yatırımını memnuniyetle karşıladı.
Pekin, çatışmadan önce Ukrayna’nın altyapısına tek başına en büyük yatırımcıydı ve Putin’in savaş makinesini ayakta tutmaya yardımcı olan Rus enerjisinin önemli bir tüketicisi.
Analistlerin aksini tahmin etmelerine rağmen, Avrupa’nın Rus petrol ve gazı üzerindeki yasakları arasında Çin, çatışma başladığından beri Rusya’dan önemli ölçüde daha fazla enerji ithal etmedi.
Prof Belo, bu ekonomik motivasyonların Pekin’e arabulucu olarak “önemli bir avantaj” sağladığını söylüyor.
Euronews’e verdiği demeçte, Pekin’in çatışma sonrası yeniden yapılanmada büyük olasılıkla önemli bir rol almaya çalışacağını söyledi – iyi niyetinden değil, kazançlı olduğu ve Doğu Avrupa’daki “stratejik ayak izini” artırabileceği için.
Prof Belo, “Çin, savaştan sonra Ukrayna ekonomisine çok daha önemli bir şekilde entegre olmak isteyecek” dedi.
Kiev Ekonomi Okulu’nun devam eden bir araştırması, Ukrayna’nın sivil altyapısına her hafta yaklaşık 4,5 milyar dolar değerinde zarar verdiğini hesapladı. Ülkenin toplam ekonomik kayıplarının yaklaşık 600 milyar dolara çıkabileceği tahmin ediliyor.
Ne olursa olsun, ilk hayati adım, Zelenskyy’nin yakın zamanda talep ettiği gibi, Çin ile Ukrayna arasında ikili bir görüşme olacaktır.
“Çin gerçekten izlenmesi gereken oyuncu [when it comes to Ukraine]dedi Profesör Belo. “Diplomatik, askeri ve küresel olarak teraziyi genellikle değiştiren oyuncudur.”