Her gün bir Rus füze yağmuru tehdidi altında yaşayan veya evlerinden kovulan birçok Ukraynalı Yahudi için Holokost Anma Günü bu yıl ekstra bir yankı uyandırıyor.
Bergen-Belsen Holokost’tan sağ kurtulan birinin oğlu Haham Refael Kruskal, “İnsanlar her zaman bir daha asla, bir daha asla derler, ancak bu yıl aslında bir daha oluyor” dedi.
“Saldırgan bir ülke başka bir ülkeyi işgal etmeye geldi ve ardından dünyanın uyanması ve Ukrayna’ya yardım etmesi zaman aldı”.
Kruskal, Ukrayna’nın güneybatısındaki Odesa’da Yahudi çocuklar için yetimhaneler ve eğitim tesisleri işleten bir hayır kurumu olan Tikva’da çalışmak üzere 1999’da Ukrayna’ya taşındı.
Şubat 2022’den bu yana hayır kurumu 4.300’den fazla Yahudi ve Yahudi olmayan Ukraynalıyı tahliye etti. Bunlardan bini şu anda Romanya’da Karadeniz’de bir sahil beldesinde yaşıyor.
“Çoğu insan bir savaş olacağına inanmak istemiyordu ama ben 2. Dünya Savaşı’nı düşünmeden edemedim. Liderler yeterince hızlı hareket etmedikleri için olmaması gereken birçok şey oldu. Bu yüzden topluluğumun tarihe geçmesini istemedim.
Kruskal, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden önce 45.000 civarında olduğunu tahmin ettiği Odesa Yahudi cemaatinin Başkan Yardımcısı.
İşgal başlamadan önce bile, Kruskal ve hayır kurumu malzeme toplamaya başladı, 20 ton kuru gıda, jeneratör, benzin ve uyku tulumu satın aldı.
Hem Yahudilere hem de Yahudi olmayanlara yardım etmek
“Hızlı davrandık ve savaş çıkar çıkmaz ayrıldık. Her gün sinagogdan önce Batı Ukrayna’ya giden otobüslerimiz vardı ve ardından çok sayıda insanı Romanya’ya götürdük.”
Yahudi olsun ya da olmasın, herkes otobüslere binebilirdi, bu da Kruskal’ın kendi aile geçmişine dayanan ihtiyacı olanlara bağlılık anlamına geliyordu.
“Kayınpederimin ailesi Auschwitz’de öldürüldü, ama o Hollanda’da Yahudi olmayan biri tarafından saklandı. Savaş sırasında babama Yahudi olmayan birçok kişi de yardım etti.”
Kruskal’ın Romanya’daki bir tatil yerine tahliyesine yardım ettiği 1.000 Ukraynalıdan yaklaşık 200’ü Odessa yetimhanelerinden çocuklar, 70 yaşlı ve hatta bir Holokost mağduru.
Travmalarını işlemelerine yardımcı olmak amacıyla mültecilerin yanında on iki psikolog da bulunuyor.
Bu yıl, Romanya’da tahliye edilen Ukrayna topluluğu, tüm inançlardan insanlara da açık olan bir anma töreni düzenleyecek.
Organizatörler, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in işgalini haklı çıkarmak için yaptığı, Ukrayna’nın “naziden arındırılması” gerektiği şeklindeki “anlamsız” iddialarına karşı, ayin bir birliğin sembolü olduğunu söylüyor.
“Ukraynalılardan asla kaçmak zorunda kalmadım, ancak Rus bombaları yüzünden tüm topluluğumun Ukrayna’dan kaçmasına yardım ettim”.
“Yetmiş yıl önce Ukrayna’da antisemitizm vardı ve Yahudiler öldürülüyordu. Ama bugün tamamen farklı bir Ukrayna’ya sahibiz, Avrupa’ya daha yakın ve bir Yahudi cumhurbaşkanına oy veren bir Ukrayna.”
Geride kalanlar
Geçen yıl birçok Ukraynalının hayatı alt üst olmuş olsa da, bazı Yahudiler Holokost’u Anma Günü’nü Ukrayna’dan kutlayacak.
Meylakh Sheyket, Eski Sovyetler Birliği’ndeki Yahudiler Konseyi Birliği’nin direktörü ve aynı zamanda Lviv’deki küçük Yahudi cemaatinin aktif bir üyesidir. Günümüz Kuzey Ukrayna’sında bir şehir olan Korosten’de doğdu.
Rus işgalinin başlangıcından bu yana gittiği sinagogun mescidinde günlük yemekler pişirilip ikram ediliyor.
Lviv’deki Golden Rose sinagogu, Lviv’in en eski, İkinci Dünya Savaşı sırasında Naziler tarafından yıkılan bir Rönesans dönemi binasıydı.
“Putin’in savaşına en iyi cevabın mültecilere bedava yemek sağlamak olduğuna karar verdik” diyen Sheyket, yerel halkın tüm üyelerini birlikte yemek yemeye davet etti.
Sheyket, insani nedenlere bağlılık duygusunun, Ukrayna’daki savaştan kaçma arzusunu geçersiz kıldığını söyledi.
Buna rağmen, bedelini ödeyen zorlu bir durumdan bahsediyor: “Ukrayna’nın en güvenli bölgesinde olsak da sirenler, bomba tehdidi ile yaşamak çok zor”.
Zor koşullara rağmen, bu yılki Holokost’u Anma Günü, Ukrayna’nın Yahudi cemaatindeki birçok kişi tarafından kutlanacak.
Haham Kruskal, “Tarihe dönüp bakmadan nasıl ilerleyeceğimizi asla öğrenemeyiz” dedi.