1989’da devlet sosyalizminden piyasa ekonomisine geçişin ardından, Macarlara -tıpkı Batı demokrasilerindeki işçi sınıfları gibi- serbest piyasa kapitalizmi ile liberal demokratik kurumsal siyasetin birleşiminden başka bir alternatif olmadığı söylendi. Ancak geçen ay vefat eden bir adam farklı bir yol çizdi.
Doğu Avrupa’nın sosyalist rejimlerine karşı çıkan pek çok kişi, önceki sistemin -özel mülkiyetin ve siyasi hakların yokluğu gibi- toplumsal ve siyasi hastalıklarına çare olabilecek yeni bir özgür toplumun ortaya çıkacağından umutluydu.
Geçiş bu umutları gerçekleştirmedi.
Birçok yoldan, başarısız oldu. Ve 2010’lara gelindiğinde, özelleştirmenin ve ekonominin serbestleştirilmesinin bıraktığı siyasi boşluk, 90’larda genç bir liberal lider olan aynı Orbán olan Viktor Orbán liderliğindeki yeni bir sağcı hegemonyaya yol açtı.
O zamanlar Macar filozof, politikacı ve entelektüel Gáspár Miklós Tamás, genellikle Orbán ile barikatların aynı tarafındaydı. 15 Ocak 2023’te, Tamás’ın 74 yaşında vefat ettiği gün, başbakan onu hatırladığında bu ortak geçmişe atıfta bulundu. “eski özgürlük savaşçısı”sosyal medyada
Zamanla, siyasi yelpazenin zıt uçlarını tamamlamışlardı. 2000’lerin başındaki ilk Orbán hükümeti sırasında Tamás, ortaya çıkan bir siyasi sistemin ana hatlarını öngördü. post-faşizm.
Romanya’nın Cluj kentinde doğan ve 1978’de Macaristan’a taşınan Tamás, 1980’lerin sonu ve 1990’ların başında komünizm karşıtı muhalefetin en tanınmış üyelerinden biriydi. Aslında, rejim değişikliği sırasında daha sonra geçişin korkunç sosyo-ekonomik sonuçları üzerine düşünebilen belki de tek liberal politikacıydı. ekonomik ve kişisel travmalareski sosyalist blok boyunca neden olmuştu.
Profesyonel siyaseti bırakan Tamás, sonunda akademiye döndü. Ve ideolojik olarak keskin bir şekilde sola dönerken, kamu işlerine karışmaya devam etti. Yıkıcı bir polemikçi ve daha sonra Orbán rejiminin otoriter önlemlerine karşı çıkan önemli bir figür oldu. Mültecilere ve Roman nüfusa yönelik ırkçı muameleye ve Orta Avrupa Üniversitesi’nin evsizlerin yaygın şekilde karalanması için sınır dışı edilmesine karşı çıktı.
Tamás ayrıca, Orbán’ın otokratik aşırı sağ siyasetine karşı çıkan, ancak aynı zamanda Macaristan’ın mevcut muhalif sol partilerinin çoğunun liberal ekonomi ve oportünizmini de reddeden yeni nesil solcu aktivistlere ve düşünürlere yön verdi. 2000’lerin başındaki (halk dilinde kendisine atıfta bulunulan) bu radikal sola dönüş “TGM” olmasaydı, genç bir nesil kendisini bugün bulundukları aynı siyasi topluluklarda veya ideolojik alanda bulamazdı. Onun yardımıyla siyasi bir yuva bulduk.
Gelecek hakkında son derece karamsar olmasına ve güncel olaylara ve çağdaş pop kültürüne karşı sert bir tavrı olmasına rağmen, bir alternatif olduğu fikrinin somutlaşmış hali haline geldi. Geleneksel örgütlenme kurumları zayıf olsa da ve onun deyimiyle gerçek Macar solu çoğunlukla “resmi olmayan küçük gruplar” siyasi güçten yoksun olduğu için, değişim olasılığının sürdürülmesi gerektiğini savundu. Macaristan’da sol kanat siyasi alanda aktif olan herkesin aynı hedefleri takip etmesinden değil, ortak bir siyasi tarih ve önlerindeki zorluklara dair ortak bir kabul olduğu için.
TGM, sol muhalefette olmanın ne anlama geldiğine dair derin bir kişisel anlayışa sahipti: ebeveynleri, yasadışı bir komünist direnişin parçasıydı. İşçi hareketinin tarihini kapsamlı bir şekilde biliyordu ve hayatının son yıllarında sosyalistlerin önceki nesillerinin mücadelelerini merak eden genç insanlarla saatler geçiren özverili bir öğretmendi. O bir teorisyendi ama aynı zamanda bir Sol tarihçiydi. Onun sayesinde, çağdaş Sol, Macaristan’daki mevcut sağcı hegemonyadan daha kötü koşullar altında sol dernekler kuran başkalarının olduğunun farkında olmalı. Üstelik Tamás, bu unutulmuş geçmişle kişisel, duygusal bir bağın vücut bulmuş haliydi.
Solun, kapitalist dünya düzeninin ötesinde bir toplum için mücadele etmek için geleneksel bir refah devletinin vaatlerinin ötesine geçmesi konusunda kararlıydı. Bununla birlikte, sosyal kurumların hayatımızın basit gerçekleri olmadığını takdir edebilmemiz de onun sayesinde oldu. Evrensel sağlık hizmeti, sosyal bakım veya ücretsiz eğitim gibi şeyler (hepsi şu anda Orbán hükümeti tarafından saldırı altındadır), yüzlerce ve binlerce kişinin uğrunda savaştığı Macar halkının ortak zenginliğidir ve şimdi onları piyasadan korumak bizim elimizdedir. kuvvetler ve kemer sıkma.
Birçoğu, gazetecilik çalışmaları aracılığıyla kamusal hayata olan bağlılığını hatırlayacak. Macar seçkinlerinin siyasi performansı konusunda hepimiz kadar hayal kırıklığına uğramış olsa da, sürekli olarak Orbán rejiminin yıkıcı politikalarına ve muhalefetin ikiyüzlülüğüne, özellikle de eski rejimin kalıntılarına karşı çıkan köşe yazıları yazdı. sol.
Bazıları için, gerçek siyasi gelişmeler karşısında imkansız ahlaki standartları savunuyormuş gibi görünürken, diğerleri onun kendini ifade etme biçimini modası geçmiş veya elitist bulmuş olabilir. Bununla birlikte, hepimiz onun makalelerini okurken ve gösterilerde yaptığı konuşmaları dinlerken, çalışmaları parçalanmış Macar solunu birbirine bağlamaya yardımcı oldu.
Onu en son bu yaz yeni bir sol hareket olan Szikra’nın bir etkinliğinde görmüştüm. Kantinde ucuz bir öğle yemeği ve bir bira yedik ve ardından sosyalizmin tarihsel yenilgisini analiz ederek yaklaşık bir saat ders verdi. Sol yenilmiş olabilir ama onun davasını ciddiye almaya devam eden insanlar olduğu sürece ölmedi” dedi. dedi.
Belki de, bugün Sol’daki herhangi birimizin yapabileceği en iyi şey, bir alternatif olma olasılığını sürdürmektir.