Şubat, rekor kıran kar duyurusu ile noktalandı ve giderek daha belirgin hale gelen şirketler, kazançları artırmak için salgın, tedarik zinciri kesintisi veya gaz kıtlığı gibi acil durumları bahane olarak kullanıyor.
Analistler daha yeni ortaya çıkmaya başlıyor desenancak fıstık ezmesi ve kola gibi şeylerin neden bu kadar pahalı olduğunu merak ediyorsanız: Bunun nedeni, insanların çok fazla satın alması değil, büyük şirketlerin fiyatları çift haneli rakamlarla artırması ve rekor karlar elde etmesidir.
Gerçekten bir şeyler satın alanlar için bu, çığır açan bir içgörü gibi görünmeyebilir, ancak yine de son dokuz aydır fiyatları aynı seviyede tutmaktan sorumlu olan Avrupa Merkez Bankası (ECB) faiz oranlarını yükselterek insanların satın almasını daha da zorlaştırdı. şeyler, kurumsal karlara izin verirken – Enflasyonun ana itici gücü – paçayı sıyırmış.
Bu, yalnızca 2022’de 800 milyar avro olarak tahmin edilen devasa hükümet destek programlarına rağmen geçen yıl AB’de yüzde 2,9 düşen harcanabilir gelir üzerinde daha fazla baskı oluşturuyor; Yunanistan’da yüzde 6,9 ve üst üste üçüncü kez düştüğü Almanya’da yüzde 3,1.
Soru şu ki, neden? Kârların akıp gitmesine izin verirken neden ücretleri bastırıyoruz? Tarihsel bir perspektifle ifade edecek olursak: 1970’lerde Avrupa’daki ekonomik çıktının yaklaşık yüzde 70’i çalışanlara, yüzde 20’den biraz fazlası ise kara gidiyordu. Şimdi, emeğin payı yüzde 56’da ve üçte biri kara gidiyor.
Bunu tartışmak için EUobserver, kitabın yazarı Mark Blyth ile görüştü. Kemer Sıkma: Tehlikeli Bir Fikrin Tarihi ve Brown Üniversitesi’nde uluslararası ekonomi ve uluslararası ilişkiler profesörü. Aynı zamanda ekonomik düşüncenin en berrak (ve eğlenceli) yapısökümcülerinden biridir.
EUobserver: Görünüşe göre ekonomide bir şeyler ters gittiğinde aradaki farkı ücretliler ödemek zorunda kalıyor. 2010’ların kemer sıkma yıllarında, ücretlerin bastırılması, hükümet açıklarını kapatmayı amaçlıyordu. Korkudan ücret artışını sınırlayan merkez bankaları ve bugüne hızlı bir şekilde ilerleyin, enflasyonu daha da yükseltecektir. Nasıl olur?
Mark Blyth: Bu fevkalade ilginç bir konu. Ücret kısıtlaması, AB politika yapıcılarına bir şekilde bağlıdır. Yolda bir tümsek ve refleks haline gelir. Şimdiki soru şu, neden? Açık konuşalım: ücret-fiyat sarmalına dair sıfır kanıt var. Ancak, geleneksel standartlara göre bazı ağır ücret artışları gördük.
Şimdi, olay şu: Avrupa iş modeli, rekabet gücü için gerçek ücret kısıtlamasına dayanıyor. Dolayısıyla AMB’yi endişelendiren şey, daha fazla enflasyon bekleyenlerin daha da fazla maaş zammı talep etmeye başlaması ve bunun da enflasyon beklentilerini ileriye taşıyarak kendi kendini gerçekleştirmeye başlaması.
Mantıklı?
Beklentiler hikayesi saçmalık. Sıradan insanlar merkez bankalarının enflasyon görünümüne aldırış etmezler. Sokaktaki birine bir isim listesi verirseniz ve ABD Federal Rezervini kimin yönettiğini sorarsanız, çoğu insan muhtemelen Nancy Pelosi adını verecektir. Yani hepimizin oturup merkez bankasından sinyaller beklediğimiz fikri çok saçma.
“AB, ihracatı yönlendirmek için tasarlanmış bir enflasyon düşürme makinesidir”
AB’deki reel ücret artış oranı, on yılı aşkın bir süredir ABD’dekinden daha düşük. Nedenmiş?
AB mimarisini inşa etmek için 40 yıl harcadık. Enflasyon, Avrupa modelinin tam kalbine geliyor. AB, ihracatı yönlendirmek için tasarlanmış bir enflasyon düşürme makinesidir. Canavar bu. İşte bu. Bu şekilde rekabetçi olacaksanız, enflasyon toleransınız ABD gibi tüketim odaklı büyük bir ekonomide olduğundan çok daha düşüktür.
Nasıl yani?
Ücretler, AB ekonomisinin lokomotifi değildir. Dış taleptir. AB’deki kuzey ülkeleri yurt dışından talep ithal ediyor. Almanların en son isteyeceği şey, yurtiçinde talebin artması çünkü eğer yurtiçinde talep artarsa, ücretler yükselecek, maliyetler yükselecek ve aniden BMW’leri daha pahalı hale gelecek. Hollandalılar da aynı: Avrupa’nın kuzeyinde dev bir mali asalak. Dış fazlaları, tüm mallarını satın alan İtalyan, Fransız ve İspanyol bütçelerinde iç açık olarak ortaya çıkıyor.
Avrupalılar, ABD’nin büyük bir yeşil harcama paketi içeren Enflasyon Düşürme Yasası ile temiz teknolojide rekabette kendilerini geride bırakmasından endişe ediyor. ABD, AB üzerindeki etkilerini zar zor ikinci kez düşündü. Bu bize ABD ile AB arasındaki fark hakkında ne söylüyor?
AB, maliyet rekabetinin gerçekten önemli olan tek şey olduğu ve iç talebi artırdığı için borcun her zaman bir sorun olduğu bir duruma kendini ikna etti.
Paradoks, ABD’nin olmadığı bir şekilde AB’nin karbondan arındırma konusunda ciddi olması. Planlama daha derin. İhtiyaç duyulan kurumlar fiilen mevcuttur. Sorun AB’nin kendisidir. Mali birlik değil parasal birliktir. AB, ABD’nin sahip olduğu tahsis yetkisine sahip değil. Elinde aynı miktarda para var ama onu harcamaktan korkuyor.
Bu siyasete nasıl yansıyor?
Her zamanki kısıtlamaların ortaya çıktığını görüyorsunuz: kuzey ülkeleri her şeyi izlemek istiyor. En sonunda Retsina yapacakları korkusuyla Yunanlılara vermek istemiyorlar. Bu arada IRA, sonsuz miktarda vergi kredisi olan dipsiz bir margaritadır. Bu nedenle yalnızca ABD’nin Georgia eyaleti dokuz pil fabrikası açıyor.
Yani temelde kaybettik mi?
Tüm AB çerçevesi, herkesin “biraz daha Alman” olması gerektiği, maliyet rekabetçiliğine dayalı olarak 1990’larda belirlendi. 2020’lerde Tony Blair olmak gibi. Kimse umursamaz. Bu sadece modası geçmiş bir model.
Düşük ücret artışı, Avrupa ekonomisinin mali krizin ardından gecikmesinin nedenlerinden biriydi, değil mi?
Kesinlikle.
Ücretlerin yükselmesine izin verseydik ne olurdu?
Ücretleri artırmanın iyi bir şey olduğunu düşünüyorsanız – ve ben ücretleri artırmanın iyi bir şey olduğuna inanıyorum – sonuç, bunu nerede yaptığınıza bağlıdır. İç tüketimin önemli bir itici güç olduğu nispeten kapalı bir ekonomi olan Fransa’daysanız, bundan paçayı sıyırabilirsiniz. İspanya’da bundan paçayı sıyırabilirsin. İtalya, bütçe fazlası verme saplantısı nedeniyle 25 yıldır büyümedi: daha yüksek maaşlara çok ihtiyaçları var. Ama kuzeydeyseniz ihtiyacınız olan son şey budur.
Her zaman Hollanda gibi yüksek fazla veren ülkelerin ücretleri artırması gerektiğine inandım, bu ekonomi için iyi bir şey olurdu.
İş modelini değiştirmeye istekliysen. Neden tüm bu ihracatları yapıyoruz, bu müstehcen mi? Bir avuç şirket ve ülkenin çok küçük bir kısmı çok zenginleşiyor ve geri kalanımız mahvoluyoruz, değil mi? İç tüketime daha fazla bel bağlasaydık, bu daha eşitlikçi olurdu ve farklı şekilde büyüyebilirdik. Bu yüzden sana katılıyorum.
Onu ne engelliyor?
Almanya’yı ele alalım: son 20 yılda çok düşük bir temelden geldiği için AB’deki en hızlı reel ücret artışına sahip olan Romanya’ya yüksek vasıflı iş gücü sağladılar. Alman işletmeleri, sermaye getirisi hala çok büyük olduğu için oradaki ücretleri artırmayı göze alabilirdi. Peki, Almanya’da bir IT zincirini yöneten adam için bu ne anlama geliyor? Şirketinizin maliyetleri artacağı için yüzde 10 ücret artışı alamayacaklar.
Dolayısıyla siyasi bir değişime ihtiyaç var.
Buna seçim gözüyle bakmak lazım. Bu sınırların değiştirilmesi konusunda da bir seçim kısıtlaması vardır. Ayrıca, enflasyon şahinlerinin bir ücret-fiyat sarmalı konusunda uyarması ve sabit getiri sağlayan varlıklara sahip yaşlı insanları besleyen korkuyu körüklemesi de olur. Enflasyondan etkilenmeye başladıklarında, çıkıp gidenler onlar: bunu yapmayalım.
Ve pek çok deneysel kanıt, kemer sıkmanın şaşırtıcı derecede popüler olduğunu gösteriyor. Çoğu insan çalışır. Çoğu daha az vergi ödemek istiyor, dolayısıyla daha fazla sosyal refah isteseler bile hükümetin daha az harcama yapması fikrinden hoşlanıyorlar. Sosyal programların kesilmesinin bütçe açıklarının azalmasına yol açtığının farkındalar, değil mi? Bu tür programlardaki vergi indirimlerinin sonucu, seçmenler için hemen belli olmaz. Yani sağın kemer sıkma ile içsel bir avantajı var.
“Doğrudan yabancı yatırımların yüzde 42’sinin vergi kaçakçılığı olduğunu biliyoruz”
Geçen yıl karlar olağanüstü yüksekti. 2022’de ABD şirketlerinin kar marjları 1947’den beri görülmeyen seviyeyi aştı. AB şirketleri 2019’a göre yüzde 25’lik bir kâr artışı kaydetti.
Kârımızın yüksek, ücretlerin düşük olduğu bir dünyamız var. Bu bir özellik, bir hata değil. Tasarım gereği. Bunu besleyen efsanelerden biri, kârların otomatik olarak yatırıma dönüşmesidir. Ancak 2019’da Hollanda’da yapılan bir araştırmadan, tüm doğrudan yabancı yatırımların yüzde 42’sinin vergi kaçakçılığı olduğunu biliyoruz. Dolayısıyla kâr ve yatırım arasındaki ilişki en iyi ihtimalle yarım yamalaktır. Kârınızı alıp bir vergi cennetine gönderdiğinizde ve Bahamalar’da bir dizi lüks otel satın aldığınızda, yerel topluluğa da tam olarak fayda sağlamıyor.
Reel ücretler düşüyorsa, bu kârları kim ödüyor?
Şirketler, ücretler düşmüş olsa bile süper kârlar elde edebilirler, eğer ekonomide çok fazla kira varlığı varsa -insanların ev, internet ya da her neyse ihtiyaç duyduğu değişmezler- o zaman kârlar çok yüksek olabilir ve siz de sıkıştırmaya devam edebilirsiniz çünkü insanların bir geliri yok. alternatif.
Bu nedenle, yüksek karlara ve düşük ücretlere sahibiz, bunlar tasarım gereğidir, ancak son yıllarda yaşam standartlarının düşmesine ve daha uzun bir süre boyunca reel ücret durgunluklarına neden olmuştur. Sizce ileriye doğru akıllı bir yol nedir?
ECB’nin düşünmesi gereken bazı zor sorunları var. Herkesin öğrenci kredileri ve ipotekleri var, yani özel bilançolar inanılmaz derecede büyük ve yoğun stresli, değil mi? Faiz oranlarını yükseltmeye devam ederlerse, hanehalkı bilançolarını bozma riskini alıyorlar. O zaman elde ettiğiniz şey temelde başka bir mali krizdir. Enflasyon nedeniyle ücretlerin artmasına izin verilirse, bunun iyi hissettiren bir faktörü vardır. Ama sonra tüm kuzeyliler rekabet güçlerini kaybetmekle ilgili kanlı cinayetler haykıracaklar.
Büyük olasılıkla, bir Goldilocks stratejisi izlemeye devam edecekler: ne çok sıcak ne de çok soğuk. Başka bir deyişle, bariz bir alternatif olmadığı için bu işlerin kendi kendine yürümesini umuyorlar.
Ana akım ekonomi ve Avrupa Merkez Bankası politika yapıcılarının yükselen fiyatların ücretlerden değil kurumsal vurgunculuktan kaynaklandığını kabul etmeleri neden bu kadar uzun sürdü?
1970’lerin uzun gölgesinin önemli olduğu yer burasıdır. O zaman enflasyon deneyimi bir kar sıkışmasıydı. Şimdiki gibi bir kar artışı değildi. Enflasyon hakkında düşünmenin basit yollarından biri, karlar üzerinden alınan bir vergidir. Sıkı bir işgücü piyasasındaysanız ve enflasyon varken vasıflı iş gücü sağlamaya çalışıyorsanız, üretkenlik artışlarıyla telafi edebileceğinizden daha fazlasını ödemek zorunda kalacaksınız. 1970’lerde birçok firmanın başına gelen buydu. Şu anda olan şey kâr elde etmek. Kısa vadede şirketler bunu yapabilir. Uzun vadede bir kısıtlama var ve sermayenin kendisi için tehlikeli hale geliyor. Ama kutsal karlar. Kârlar, ekonomik erdemin saf ifadesi gibidir. O yüzden peşinden gitmezler.
ECB’yi daha şeffaf hale getirmek ve para politikalarının hanehalkı geliri ve eşitsizlik üzerindeki etkilerinden sorumlu tutmak için bu hamle var. Bunda bir şey görüyor musun?
Kim dinliyor? Kimin umurunda? Merkez bankasının seçim bölgesi finans sektörüdür. Her kelimeyi dinlerler. Geri kalanımız, bilgiyle ne yapacaklarına karar verdiklerinde o dünyada oynamaya başlıyoruz.