Eve geldik müzisyen Ariana Delavari’nin, Afgan Amerikalı ailesinin 2001’de Taliban’ın düşüşünden sonraki yıllarda Afganistan’ın yeniden inşasına yardım etmek için yaptığı çok kişisel yolculuğu hakkında 2012 tarihli uzun metrajlı bir belgesel. – milleti istikrara kavuşturma çabalarını baltalayan çatışma ve yolsuzluğa karşı koltuk. Çalışmalarını belgeledi ve aynı zamanda Taliban tarafından yasaklanan bir ülkede müzik ve sanatı yeniden canlandırmak için kendi emellerini gerçekleştirdiğini de fark etti.
Taliban’ın 15 Ağustos 2021’de Kabil’i geri almasından bir yıl sonra, 2012 Eve geldik her zamankinden daha ileri görüşlü görünüyor ve neyin tehlikede olduğunu hatırlatıyor.
2002’de bu filmi yapmaya başladığınızda, Afganistan’ın geleceği hakkında neler hissettiğinizi anlatabilir misiniz?
Filmin çekimleri 2002’de başlıyor ama aslında 2007’ye kadar bir film yaptığımın farkında değildim. 2002’de Afganistan’da büyük bir umut vardı. Afganlar, Taliban’ın düşüşünü kutluyorlardı. Kızlar okula dönmüş, çocuklar yine uçurtma uçurmuş, erkekler sakallarını tıraş ediyor, kadınlar yavaş yavaş evlerinden çıkıyor ve Kabil’de burkalarını çıkarıyorlardı. Afganlar yeni bir işgal olmasına rağmen kendilerini “özgür” hissettiler. Taliban o kadar acımasız bir rejimdi ki, insanlar sonunda özgür olduklarını hissettiler. Kutlamanın, rahatlamanın ve umudun elle tutulur duygusunu hissetmek için o anda orada olmanız gerekiyordu.
Filmin bir noktasında anneniz, “belki bir gün bunların eski güzel günler hakkında konuşacağız” dediğini, Kabil’in tekrar Taliban’ın eline geçmesinden bir yıl sonra duymak çok dokunaklı görünüyor. Sizce olacakları beklemiş olabilir mi?
Sürekli o çizgiyi düşünüyorum. Bunu, ülkede bir dönüm noktası gibi hissettiren 2009’da, daha az umutlu bir yönde söyledi. Ama sonra filmin prömiyeri yeni nesil Afganların reşit olmasıyla birlikte tekrar değişti. Ama sanırım annem daha şüpheciydi. Nisan 2020’de öldü ve ölüm döşeğinde söylediği son şeylerden biri “Afganistan’a ne olacak?” oldu.
Anne babanız Afgan – babanız Afganistan’da ve anneniz ABD’de yarı Afgan, yarı Sicilyalı bir ailede büyüdü. Bize ailenizden biraz daha bahseder misiniz?
Babamın adı Noor, “ışık” anlamına gelir ve annemin adı Setara, “yıldız” anlamına gelir. Ailemin insanlarımız için bir şeyler yapmadığı tek bir gün bile geçmedi. Anne tarafından büyükbabam annesiz büyümüştü – çok trajik bir çocukluk ve anneannem Sicilyalı büyükannemle tanışana kadar çok yoğun bir göç hikayesi geçirdi. Sanırım annemin babasına olan derin sevgisi onu Afganistan’a çekti. Ve tabii ki, ailem bu şekilde tanıştı. Afganistan kelimenin tam anlamıyla aşklarının tohumuydu.
Afganistan’a ilk seyahatiniz 2002’deydi. Bir sanatçı ve müzisyen olarak işinizi nasıl etkiledi?
Afganistan’a ilk seyahatim hayatımı değiştirdi. Beni daha iyi bir insan yaptı. Amerikan ayrıcalığının derinliklerine dair bir farkındalıkla geri döndüm. Daha kibar ve sabırlı olmayı öğrendim. Doğal olarak Afganistan’daki deneyimlerimi ve Afgan müziğinin özelliklerini sanatıma dahil etmeye başladım. Evimizde siyasete dalmıştık ve çok genç yaşta sanatımın her zaman politik olacağını biliyordum. Afganistan’a gideceğimi hayal bile edemezdim, yirmi yıl boyunca ülke içinde ve dışında sanat yapmak bir yana. Yarattığım her şey ve şu anda yarattığım her şey Afganistan’a olan sevgim ve bu kimliğin içindeki birçok güzellik ve trajedi katmanıyla şekilleniyor.
Afganistan’da Taliban yönetimindeki sanatçılar için çok zor bir tarih var. Ziyaret edebildiğiniz yıllarda nasıldı?
Filmdeki görüntüler 2002’den 2011’e yaptığım gezileri belgeliyor. Bu süre zarfında Afganistan’daki sanat ortamı büyük ölçüde yeraltındaydı. İnsanlar yavaş yavaş işlerini yaratmak ve halka açık olarak paylaşmak için ortaya çıkıyorlardı. 2011’de büyük bir değişim başladı ve genç sanatçılar da canlı çalmaya ve güzel sanatlarını paylaşmaya başladılar. Birkaç gruptan, grafiti sanatçısından ve güzel sanatçıdan ülkedeki tam bir sanat rönesansına dönüştü. 2017 itibariyle Afganistan, bu genç, cesur Afgan sanatçıların ortaya çıkması açısından neredeyse tanınmaz hale geldi.
Devamını oku: Evden Uzakta: Kabil’in Düşüşünden Bir Yıl Sonra, Afgan Kadınlar Yurtdışında Yeni Hayatlar Kurmaya Çalışıyor
Bugün sanatçılara neler oluyor?
Afganistan’daki sanatçılar her şeylerini kaybettiler ve tehlikedeler. 2012’de Taliban’ın 2001’de iktidarı kaybetmesinden bu yana Afganistan’daki ilk kadınlar günü konserinde sahne aldım. Gösteriden sonra bir grup yetim kız geldi ve gitar çalmayı öğrenmek istediklerini söylediler. çok duygulandım. Aralık 2021’e hızlıca ilerleyin ve Noel sırasında kız kardeşim bana ülkeden kaçan genç bir Afgan kızın fotoğrafını veriyor. Yüzü kapalı, kartondan bir gitar kesiği tutuyor; gitarı güvenlik için imha etmişti. Fotoğraf, kimi korumamız ve desteklememiz gerektiğinin bir hatırlatıcısı olarak duvarımda çerçevelendi. O küçük kız kolaylıkla ben olabilirdim. Herhangi birimiz olabilirdi.
Ve bugün çok sevdiğim bir arkadaşım Massoud Hosseini, Ağustos 2021’de ülkeden kaçmadan önce tüm fotoğraf ödüllerini gömdüğünü söyledi. Fotoğraflarından biri Pulitzer Ödülü’nü kazanmış ve kendi güvenliği için gömmüştü. Bunlar var olan en kötü hikayeler bile değil; Taliban, kontrolü yeniden ele geçirdikten sonra birkaç sanatçıyı öldürdü.
Bir diğer sevgili arkadaşım Sajid Arghandiwal, sosyal medyada Kabil’in “müzik sokağı” Koche Kharabat’ın nasıl sessizleştiğine dair bir hikaye paylaştı. Nesiller boyu müzisyenler orada yaşadı ve çaldı. Ancak Taliban, Afgan müzisyenlerin peşine düştü. Geçen yıl, zaman çizelgelerimiz ve WhatsApp sohbetlerimiz, Taliban tarafından halka açık işkence ve infaz videolarıyla dolup taştı. Kelimelerin ötesinde korkunç.
Filmde babanızın “Özgür dünyanın Afganistan’da olup bitenleri görmezden gelmesi büyük bir hata olduğunu düşünüyorum” dediği bazı arşiv görüntüleri var. Bunu 1984’te söyledi.
Babam, 1979’dan 1989’a kadar olan Sovyet işgali sırasında ve Taliban yılları boyunca dünyaya ilgilenmeleri için yalvardı. Ama hiç kimse onun gibi Afganları dinlemedi. Sonra 11 Eylül’den birkaç ay önce “Bin Ladin’in Afganistan’daki Savaşı” adlı bir makale yazdı ve bazı Kongre üyelerine gönderdi. Olabilecekler konusunda uyarıyordu. Ben dahil kimse ciddiye almadı. Benden düzeltmemi istedi ve açıkçası bu konuda rahatsız oldum.
Filmde gördüğünüz gibi, ABD Afganistan’a girdikten sonra ülkenin yeniden inşasına yardım etmek için geri döndü. Taliban geçen yıl Afganistan’ı geri alırken, babamın yıllarca inşa ettiği her şeyin birkaç gün içinde yıkıldığını gördüm. Benim için en üzücü an, bankalara girip kadın çalışanları silah zoruyla işten ayrılmaya zorladıkları zamandı. 2001’de Taliban düştükten sonra babam ilk kadın bankacıları işe aldığında oradaydım. Geçen Ağustos’tan önce muhtemelen ülke genelinde binlerce kadın bankacı vardı ve onların tüm haklarını kaybetmelerini izledim.
Tarihin tekerrür ettiğini hissediyorum ama şimdi insanlara dinlemeleri için yalvaran benim. Taliban, Afgan kızlarının ortaokula gitmesini yasakladı ve Afgan kadınlarının haklarını elinden aldı. Yaşananları görmezden gelmemeliyiz.
Bugün insanların hem ülke içinde hem de dışında Afganlara yardım etmesinin en iyi yolları nelerdir?
Geçen Kasım ayında bununla ilgili bir TEDx konuşması yaptım. Afganların genç nesliyle ortak olmayı teklif ettim. Afganistan’la ilgili her konuşmanın ön saflarına, ülkede sıkışmış veya yakın zamanda sürgün edilmiş Afgan kadınlarının ve en marjinalleştirilmiş Afganların sesini koyun. Afganistan dünyanın en genç ülkelerinden biridir. Küresel vatandaşlar olarak kolektif olarak, bu genç Afganlarla ortaklaşa ve tiranlığın ve vahşetin üstesinden gelmeleri ve böylesine büyük bir sıkıntı karşısında çözümler üretmeleri için onları güçlendirirsek, bu Taliban için en kötü kabus olabilir.
Ayrıca destekçileri bulmak istediğim daha spesifik bir teklifim var: bir liderlik zirvesi. Tabandaki Afgan gençlik liderleri ve sürgündekiler ile toplumun farklı alanlarından bazı önde gelen küresel yenilikçiler getirin. Neden böylesine zor koşullarda sıkışıp kalmış bu Afganlar için bağlantı kurmak için interneti kullanmıyorsunuz?
Herhangi biri basitçe bağış yapmak isterse, inandığım birkaç kuruluş şunlardır: Aseel uygulaması, Code to Inspire, Uplift Afganistan Fonu ve LEARN. ABD’deki insanlar, Washington’un Afgan dostlarına ve müttefiklerine verdiği sözü tutmasını ve onları yeniden yerleştirmesini sağlamak için Kongre’yi Afgan Uyum Yasası adlı Afgan Amerikalı liderliğindeki bir kampanyayı geçirmeye zorlayarak yeni gelen Afgan mültecileri destekleyebilir. Daha genel olarak, toplu olarak Afganistan halkının yanında yer almalıyız. Annem atasözünü severdi, “İradenin olduğu yerde, bir yol vardır.” Tüm yanıtlara sahip değilim ama özgür ve barışçıl bir Afganistan hedefiyle birlikte çalışırsak bir yolun ortaya çıkacağına inanıyorum. Birlikte en güçlüyüz.
Bu röportaj düzenlendi ve kısaltıldı.
TIME’dan Daha Fazla Okunması Gereken Hikaye