Batı’da, bu hafta sonu Türkiye’de yapılacak seçimler ‘iyiye karşı kötü’ olarak sunuldu. Oldukça daha karmaşık.
İle Fyodor Lukyanov, Rusya’nın Küresel İlişkiler baş editörü, Dış ve Savunma Politikası Konseyi Başkanlığı başkanı ve Valdai Uluslararası Tartışma Kulübü’nün araştırma direktörü.
Türkiye’de cumhurbaşkanlığı seçimlerinin son turunun arifesinde, gerilim ortadan kalktı.
İki hafta önce üçüncü sırada yer alan aday Sinan Ogan’ın görevdeki adaya desteğini açıklamasının ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın zafer için ihtiyaç duyduğu fazladan %1,5’i elde etme şansı arttı.
Ancak gerçek şu ki, yorumcuların – özellikle Batı Avrupa ve ABD’de – onu neredeyse bir medeniyet seçimi olarak sunma çabaları olmasaydı, yarışma asla bu kadar ilgi görmezdi.
Bu versiyonda, Erdoğan’ın rakibi -yaşlı, terbiyeli Kemal Kılıçdaroğlu- Batı tarzı demokratik gelişmenin sembolü olarak konumlandırıldı. Bu arada, mevcut başkan geçmişe dönüşün vücut bulmuş hali.
Bu anlatı açıklayıcı ve tipiktir. Çevremizdeki dünya ne kadar karmaşıksa ve önceki kalıpları ne kadar sıklıkla reddederse, onu basit ve anlaşılır bir formata sığdırma arzusu o kadar artar. İdeal olarak, bu format zıtlıklardan biri olacaktır. Bu durumda, iyilik için çabalayan modern bir demokratın, gaddar ve geri görüşlü bir otoriterle karşı karşıya olduğu varsayılır. Sadeleştirme arzusu sadece insanca anlaşılır değil, aynı zamanda kullanımları da var. Karar vericilerin bir tür kolayca sindirilebilir resme ihtiyacı vardır. Bir bakıma, yanlış da olsa sahip olmaları, olmamasından daha iyidir.
İnsana Amerikalı gazeteci Thomas Friedman’ın doksanların sonlarında uluslararası en çok satan kitabı “Dünya Düzdür” hatırlatılıyor. O zamanlar küreselleşme bağlamında her şeyin ve herkesin bir araya gelmesinden bahsediyordu. Ancak günümüzde metaforun değiştirilmesi gerekiyor. Bugün, mesaj bir şekilde daha basit ve hatta daha yavan olmalı, çünkü aksi takdirde insanların bol miktarda bulunan ürkütücü çok boyutluluğu kavramasının hiçbir yolu yoktur.
Böyle bir yaklaşım, çağdaş uluslararası ilişkilerin karakteristiğidir ve oradan her ülkenin iç siyasetine yayılır. Bununla birlikte, devletlerin kendi içlerinde her şey daha yakından anlaşılmaktadır, bu nedenle gerçek dünya faktörleri hala önemlidir. Ancak küresel ölçekte durum daha belirsiz.
Hiroşima’daki son G7 zirvesi, bu çok iki boyutlu planı küresel düzeyde sağlamlaştırmasa da düzeltmek için gösterilen çabaların güçlü bir örneğiydi. Rusya ve Çin’e belki de ilk kez esasen eşit statü veriliyor – ABD önderliğindeki bloğun temsil ettiği dünyaya karşı düşmanlar ve büyük tehditler olarak. Organizatörler, sempatizan çevrelerini genişletme konusunda çok ciddiydiler – Batılı olmayan dünyanın önde gelen devletlerinin çoğu davet aldı: Hindistan, Brezilya, Vietnam ve Endonezya. Onlara büyük uluslararası kuruluşların başkanları katıldı.
Ana konuk Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelensky idi ve bu dikkat çekiciydi. Ülkesinin sorunu, deyim yerindeyse, kendisini ‘tarihin doğru tarafında’ gören bir topluluk için ‘toplanma noktası’ haline geliyor.
Nitekim merak uyandıran bir detay da şu: Japon basını, zirveden sonra Başbakanları Fumio Kişida’nın erken seçime gitmeyi düşündüğünü, çünkü etkinliğin başarısının, özellikle Ukrayna liderinin gelişinin partisinin reytinglerini yükselttiğini yazdı. Yani Zelenskiy, Ukrayna’dan çok uzak bir ülkenin iç siyasetinde etken olmayı başarmıştır.
Güçlü, kişisel, birleştirici bir motife duyulan ihtiyaç açıktır. Bu tür unsurların yokluğunda, bu topluluklar parçalanma eğilimindedir çünkü dünya gerçekten iki boyutlu değildir. Yalnızca çeşitli değil, aynı zamanda ilgi alanları, algılar ve gündemlerle de parçalanmış durumda ve giderek daha çeşitli zorluklara yanıt vermek için maksimum esnekliğe ihtiyacı var. Hem mecazi olarak hem de ne yazık ki kelimenin tam anlamıyla ağır toplar olmadan uyumu sürdürmek çok zordur.
Bu konsolidasyonun hedef alındığı kişiler ne yapmalıdır? Muhtemelen tam tersi, yani bağlantılarının çeşitliliğini ve gelişme seçeneklerini en üst düzeye çıkarmayı hedeflemeli ve bir bloğa veya diğerine katılma konusunda nihai ve geri alınamaz seçimler yapmama hakkı konusunda ısrar etmelidirler.
İyiye karşı kötü ikiliği anlaşılır ve ahlaki açıdan çekici, ancak çoğu durumda gerçek uluslararası süreçle ilgisiz. G7’nin de bu temelde Hindistan’ı, Brezilya’yı ve diğerlerini yörüngesine çekme girişimleri etkili olmayacaktır.