Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskyy, Pekin’in ilgisinin “fena olmadığını” söyleyerek, Çin’in ülkesindeki savaşla ilgili bazı yeni açıklamalarına nitelikli destek veriyor.
Zelenskyy, tam ölçekli Rus işgalinin bir yıl dönümüyle ilgili düzenlediği basın toplantısında, “Çin düşüncelerini gösterdi. Çin’in Ukrayna hakkında konuşmaya başlamasının kötü olmadığına inanıyorum.” “Ama asıl soru, sözcükleri neyin takip ettiği. Soru, adımlar ve bunların nereye varacağı.”
Çin, Cuma günü yayınlanan ve analistlerin sonuç verme olasılığının düşük olduğunu söylediği muğlak bir şekilde ifade edilen bir teklifte Ukrayna ile Rusya arasında ateşkes ve barış görüşmeleri çağrısında bulundu.
Zelenskyy, Çin tekliflerinde hemfikir olduğu noktalar olduğunu ve “bizim katılmadığımız noktalar da var” dedi.
“Ama bu bir şey,” diye ekledi.
ABD, Çin’den duyduğu endişeyi dile getirdi. Rusya’ya ölümcül yardım sağlayabilir.
Pekin, bir yıl önce başlayan savaşta tarafsız bir duruş sergilediğini iddia ediyor, ancak Rusya ile “sınırsız bir dostluğu” olduğunu da söylüyor ve Moskova’nın Ukrayna’yı işgalini eleştirmeyi, hatta bunu bir işgal olarak adlandırmayı bile reddediyor. Batı’yı çatışmayı kışkırtmakla ve Ukrayna’ya savunma silahları sağlayarak “ateşi körüklemekle” suçladı.
Yine de Zelenskyy, Çin’in Rusya’yı tecrit etmeye çalışırken faydalı olabileceğini öne sürdü.
“Görevimiz, birini izole etmek için herkesi toplamaktır” dedi.
Çin Dışişleri Bakanlığı tarafından açıklanan plan, esas olarak uzun süredir devam eden tutumları yineledi ve analistler, Pekin’in beklenmedik bir arabulucu olacağını söyledi.
“Bütün ülkelerin egemenliğine, bağımsızlığına ve toprak bütünlüğüne” saygı gösterilmesi çağrısında bulunuyor, ancak Rusya’nın işgalden bu yana işgal ettiği topraklara ne olacağını söylemiyor. Ayrıca Rusya’ya yönelik “tek taraflı” yaptırımlara son verilmesi çağrısında bulunuyor, dolaylı olarak NATO ittifakının genişlemesini eleştiriyor ve nükleer güç tehditlerini kınıyor.
Singapur Nanyang Teknoloji Üniversitesi’nde profesör ve uluslararası güvenlik uzmanı olan Li Mingjiang, önerinin “Çin’in halkla ilişkiler girişimi” olduğunu söyledi. “Bu politikanın dürüst bir komisyoncu olma konusundaki güvenilirliklerini artıracağına ikna olmadım.”
Çin’in gazeteyi yayınlamasının ardından konuşan Pekin’deki Ukrayna büyükelçiliği maslahatgüzarı Zhanna Leshchynska, gazeteye atıfta bulunmadan ülkesinin ne pahasına olursa olsun barış istemediğini söyledi.
Leshchynska, işgalin yıldönümü münasebetiyle AB’nin Çin misyonunda düzenlenen bir toplantıda, “Ukrayna topraklarını işgal altında tutan ve halkımızı saldırganın insafına bırakan hiçbir şeyi kabul etmeyeceğiz.”
BM Güvenlik Konseyi dışında, Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmytro Kuleba, CBS News’in yeni açıklanan Çin barış planıyla ilgili sorusuna, “Orada hemfikir olduğumuz bazı unsurlar var” dedi.
Kuleba, “Yaptırımların isteksizliği konusunda hemfikir olmadığımız en az bir unsur var. Yaptırımların önemli bir araç olduğuna inanıyoruz. Ancak toplamda ilginç bir belge.” “…Çin’in bu savaşla ilgili pozisyonunu, kapsamlı görüşünü gerçekten sunması iyi, ancak yine, dün bunu çok net bir şekilde ifade etmeliyiz. Karar için 141 ülke oy kullandı Bu savaşın nasıl sona erdirilmesi gerektiğine dair ilkeleri ve temel unsurları özetleyen ve bu kararın dışında önerilen her şey bu karara uygun olmalıdır.”
Moskova’dan acil bir resmi yanıt gelmedi, ancak üst düzey bir Rus milletvekili olan Leonid Slutsky, “kolektif Batı hegemonyasının sonunu” işaret edecek hamleler içerdiğini söyleyerek planı memnuniyetle karşıladı.
Ukrayna’nın müttefikleri şüphelerini dile getirdiler. ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, CNN’de yaptığı açıklamada, teklife ilk tepkisinin “birinci noktada durabileceği, yani tüm ulusların egemenliğine saygı gösterilmesi” olduğunu söyledi.
“Rusya Ukrayna’ya saldırmayı bırakır ve kuvvetlerini geri çekerse bu savaş yarın sona erebilir. … Bu bir seçim savaşıydı.”
Alman hükümet sözcüsü Wolfgang Buchner, Çin’in önerisinin birkaç önemli nokta içerdiğini ancak önemli bir noktanın eksik olduğunu söyledi: “Her şeyden önce Rus birliklerinin Ukrayna’dan çekilmesi.”
Çin, Perşembe günü BM Genel Kurulu’nun Rusya’yı Ukrayna’daki düşmanlıkları sona erdirmesi ve kuvvetlerini geri çekmesi çağrısında bulunan bağlayıcı olmayan bir kararı onayladığında çekimser kaldı.
bu 12 punto kağıt ayrıca sivillere ve sivil tesislere yönelik saldırıları önlemek, nükleer tesisleri güvende tutmak, siviller için insani koridorlar oluşturmak ve küresel gıda fiyatlarını yükselten aksaklıkların ardından tahıl ihracatını sağlamak için önlemler alınmasını istiyor. Ayrıca, Çin’in ABD hegemonyası olarak gördüğü ve NATO gibi ittifakların sürdürülmesi için kullandığı standart terim olan “Soğuk Savaş zihniyetine” son verilmesi çağrısında bulundu.
Diyalog ve müzakere, Ukrayna krizinin tek uygulanabilir çözümüdür.” teklif dedi. Müzakerelerin nasıl olması gerektiğine dair herhangi bir ayrıntı verilmedi, ancak “Çin bu konuda yapıcı bir rol oynamaya devam edecek” denildi.
Cuma günü teklifle ilgili soruları yanıtlayan Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Wang Wenbin, ülkenin eylemlerinin “barış görüşmelerine bağlı” olduğunu gösterdiğini söyledi ve Pekin’i eleştirenleri müzakereleri çok az teşvik etmekle suçladı.
Pekin’deki Renmin Üniversitesi’nde uluslararası ilişkiler profesörü Shi Yinhong, ne Kiev ne de Moskova Çin’in önerisine pek aldırış etmese de Pekin’in duruşunu netleştirmesi gerektiğini söyledi.
Shi, “Çin, yalnızca NATO’yu eleştirmekle kalmayıp aynı zamanda kendisini Rusya’nın davranışlarından ayırarak uluslararası çıkarımlardan bazılarını kurtarmak için bu noktada kendi algıladığı tarafsızlığını tekrarlamayı gerekli hissediyor” dedi.
Teklif, ABD-Çin ilişkilerinin Tayvan, ticaret ve teknoloji, insan hakları konusundaki anlaşmazlıklar ve Çin’in Güney Çin Denizi’ndeki saldırgan eylemleri nedeniyle tarihi bir düşüş yaşadığı bir dönemde geldi.
ABD geçtiğimiz günlerde Çin’in Rusya’ya askeri yardım sağlamaya hazırlanıyor olabileceğini söyledi, Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Wang bir iddiayı “iftira ve karalamadan başka bir şey değil” olarak nitelendirdi.
Cuma günü, “Çin’e karşı bu konuda büyük bir dezenformasyondan” söz etti.
Wang, Alman dergisi Der Spiegel’de, Rusya ordusunun, ülkenin ayda yaklaşık 100 intihar uçağı üretmesine izin verecek “bileşenler ve bilgi birikimi” için küçük bir Çinli insansız hava aracı üreticisiyle pazarlık yaptığına dair bir habere yanıt verdi.
CBS News muhabiri Pamela Falk, Birleşmiş Milletler’den gelen haberlere katkıda bulundu. Taipei, Tayvan’daki Associated Press muhabirleri Huizhong Wu ve Berlin’deki Geir Moulson bu rapora katkıda bulundu.