Liz Truss, ayrılmadan bigün ilkin “Ben bir savaşçıyım ve pes eden değilim” dedi. Mandelson siyasal bir kavgayı kaybederken değil, kazandıktan sonrasında konuşacak sağduyuya haiz olmasına karşın, yirmi yılı aşkın bir süre ilkin milletvekili Peter Mandelson’ın sözlerini tekrarlıyordu.
Gene de garip bir şey. “Savaşçı” olmak tamamen bir iltifat değildir. Belirli durumlarda kıymetli bir niteliktir, sadece özgeçmişimde yada bundan dolayı Tinder biyografimde kullanacağım bir kelime değil.
Gene de, “pes eden” terimi hakkında oldukca azca kuşku olabilir. Bu açık bir hakarettir. Bu acayip, zira dünyada oldukca fazla savaşım olduğu şeklinde, yeteri kadar vazgeçen de yok. Oldukça inatçıyız, bir fikre, işe ya da duygusal bir partnere, bir hata yaptığımız netleştiğinde bile bağlı kalıyoruz.
Bunun, bıkkın genç işçilerin sözleşmeli saatlerinin ötesinde emek vermeyi yada iş tanımının ötesinde sorumluluklar üstlenmeyi reddettiği “sessiz bir şekilde bırakma”nın viral popülaritesinden daha iyi örneği vardır. Bu, biz Gen-Xers’ın 25 yıl ilkin tam olarak aynı davranış olarak adlandırdığımız “kaytarmaktan” daha şiirsel bir terim. Hem de, fazla çalışmaya ve düşük ücret almaya karşı muhteşem bir halde anlaşılır bir tepkidir. Sadece, fazla çalışıyorsanız ve düşük maaş alıyorsanız, bir çok durumda daha iyi bir cevap sessiz bir şekilde çekilme etmek değil, bir tek bırakmak olacaktır.
Bunu Gen-Z’ye alay etmek olarak söylemiyorum. Yirmili yaşlarımda bir işte son aşama mutsuz olduğumu hatırlıyorum ve ek olarak özgeçmişimin daha azca lapa lapa görünmesi uğruna birkaç yıl süresince bunu sürdürmek için ne kadar toplumsal baskı bulunduğunu da hatırlıyorum. Kesintisiz bir özgeçmişin normal olarak maliyetleri vardır. Sadece genç bir mezunsanız, hayatınızın iki yılını nefret ettiğiniz bir işte geçirirken, ayrılmak istediğiniz bir sektörde beceri, edinim ve bağlantılar biriktirmek de o şekilde. Bir çok insan bırakmanın maliyeti mevzusunda beni uyardı; bir tek en akıllısı bırakmamanın bedeli mevzusunda beni uyardı.
Bıraktığınız her şey, yeni bir şey tecrübe etmek için yer açar. “Hayır” söylediğin her şey, başka bir şeye “evet” demek için bir fırsattır.
Yeni kitabı Quit’te Annie Duke, bırakıp bırakmamayı tarttığımızda, bilişsel önyargılarımızın sebat lehine teraziye parmak bastığını korumak için çaba sarfediyor. Ve sebat abartılıyor.
İyi bir poker oyuncusu için – ve Duke hakikaten de oldukca iyi bir poker oyuncusuydu – bu oldukca açık. “Optimal bırakma, büyük oyuncuları amatörlerden ayıran en mühim beceri olabilir” diye yazıyor ve bir eli bırakma seçeneği olmadan pokerin bir beceri oyunu olamayacağını da ekliyor. Uzman oyuncular, Texas Hold’em’in popüler varyantında ellerinin ortalama yüzde 80’ini bırakır. “Bunu, dönemin yarısında başlangıç kartlarına bağlı kalan bir amatörle karşılaştırın.”
Bırakmamız gerektiğinde bizi ısrar etmeye iten bu bilişsel önyargılar nedir? Birincisi, geçmiş maliyetleri bir fiil planına devam etmek için bir niçin olarak ele aldığımız batık maliyet etkisidir. En sevdiğiniz lüks alışveriş merkezindeyseniz ve sevdiğiniz hiçbir şeyi bulamıyorsanız, avmsine gitmenin size ne kadar süre ve paraya mal bulunduğunun önemi yoktur. Fakat değil. Daha çok israf anlamına gelse bile, aslına bakarsanız almış olduğumuz sıkıntıyı haklı çıkarmak için kendimizi baskı altına alıyoruz.
Aynı eğilim, ilişkilerden milyarlarca dolarlık mega projelere kadar geçerlidir. Kayıplarımızı kesmek yerine, fena paranın üzerine iyi para atıyoruz. (Batık maliyet yanılgısı, iktisatçılar için eski bir haber, sadece Nobel ödüllü Richard Thaler’ın, bir isme haiz olacak kadar yaygınsa, insan doğası olarak kabul edilecek kadar yaygın olduğuna işaret etmesi gerekti.)
“Sürerdurum önyargısı” da bizi durmamız ihtiyaç duyulan yerde sebat etmeye itme eğilimindedir. Ekonomistler William Samuelson ve Richard Zeckhauser tarafınca 1988’de meydana getirilen bir çalışmada vurgulanan sürerdurum önyargısı, değişik bir şey yapmak için etken bir seçim yapmaktansa önceki kararları tekrardan teyit etme ve üstünde bulunduğumuz mevcut yola sarılma eğilimidir.
Duke, bu sürerdurum seçimlerini çerçevelendirme şeklimizden bıkmış durumda. “Karar vermeye hazır değilim” diyoruz. Duke haklı olarak karar vermemenin kendisinin bir karar olduğuna işaret ediyor.
Birkaç yıl ilkin, Freakonomics’in ortak yazarı Steve Levitt, zor kararlarla karşı karşıya kalan insanların ikilemlerini kaydedebilecekleri, seçim yapmalarına destek olmak için yazı tura atabilecekleri ve ondan sonra geri dönerek ne yaptıklarını ve iyi mi hissettiklerini söyleyebilecekleri bir internet sayfası kurdu. BT. Bu kararlar, bir işten ayrılmak yada bir ilişkiyi bitirmek şeklinde çoğu zaman ağırdı. Levitt, büyük bir değişim halletmeye karar verenlerin, doğrusu vazgeçenlerin, altı ay sonrasında, değişikliğe karşı karar verenlerden, doğrusu savaşım edenlerden mühim seviyede daha mutlu olduğu sonucuna vardı. Netice: Bırakıp bırakmamaya karar vermenize destek olması için yazı tura atacağınız bir noktadaysanız, bir süre ilkin bırakmış olmalısınız.
“Ben pes eden biriyim, savaşçı değilim.” Pek politik bir çarpıcı söz değil. Fakat yaşam için ergonomik bir kaide olarak, daha kötüsünü gördüm.
Financial Times için yazılmış ve ilk olarak 4 Kasım 2022’de yayınlanmıştır.
The Data Detective’in ciltsiz kitabı 1 Şubat’ta ABD ve Kanada’da gösterildi. Başka bir yerde başlık: Dünya Iyi mi Eklenmiş olur?
ABD Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık’ta Bookshop’ta bir vitrin kurdum. Bookshop ve Amazon’a verilen bağlantılar yönlendirme tutarına niçin olabilir.