Önümüzdeki birkaç ay, Japonya’yı muhtemelen unutmayı tercih edeceği bir dizi yıl dönümü için sıraya soktu. Ancak bunlar, Çin’deki liderliğin işaretlemesi akıllıca olabilecek tarihlerdir: bir emlak balonu tarafından tıklanan sayaçlarla saatli bombaların patlaması.
Bazıları, bunların belirgin bir şekilde yankı uyandıran zamanlar olduğunu iddia edebilir. Yeni araştırmalar, dikkatli olmazsa Çin’in yeni bir Japonlaşma dalgası yolunda olabileceğini gösteriyor.
2003’te Japonya artık her şeyin yolunda olduğu konusunda kendini kandıramazdı. 1990’lar, ülkeyi bir zamanlar ABD’yi geçebilecek gibi göründüğü bir yörüngeden çıkardı. 1980’lerin kibirli günlerinde inşa edilen kötü kredi dağının müteakip yanlış yönetimi, ülkenin kolayca toparlanabileceği fikrini ödedi.
Son üç yılda Tokyo tarafından teşvik edilen büyük bankacılık birleşmeleri, birbirine bağlı ve çözülmemiş krizler koleksiyonunu gizlemeye yetmedi. Mart 2003’te Sumitomo Mitsui Financial Group, büyük kayıplar arasında bir yan kuruluşla panik içinde ters bir birleşme gerçekleştirdi. Nisan ayında, ülkenin en büyük borç verenlerinden biri olan Resona’nın batmakta olduğuna dair ilk işaretler ortaya çıkmaya başladı. Mayıs ayına kadar, vergi mükellefleri onu 17 milyar dolarlık bir kamulaştırma programıyla kurtardı. O yılın ilerleyen saatlerinde ve acil durum klaksonlarının çalmasıyla, bir zamanlar en üst düzey bölgesel borç veren Ashikaga iflas etti. Tüm bu olaylar, daha önce patlamış olsalardı çok daha az hasar verebilecek ertelenmiş patlamalardı.
Citigroup analistlerinden oluşan bir ekibin geçen hafta belirttiği gibi sorun, bugün Çin’in emlak balonu sonrası dönemde Japonya’ya “çarpıcı bir şekilde benzemesi”. Ülkelerin ilgili demografik profilleri, Çin’in nüfusunun yıllar önce Japonya’nınki gibi artık küçülmesi, 1990’dan sonra Japonya’nın konut fiyat endeksinin 35 ila 54 yaş grubu azalırken düştüğünü hatırlatıyor. Rapor, uyarılarını Çin’in bankacılık sistemi için potansiyel risklere odaklıyor.
Citigroup, çeşitli benzerlik alanlarını tanımlar. Her iki ülke de altyapı yatırımları ve ihracatın teşvik edilmesi yoluyla güçlü GSYİH büyümesinin uzun aşamalarına girdi (Japonya’nınki savaş sonrası dönemde ve Çin’inki 2001’de Dünya Ticaret Örgütü’ne katıldıktan sonra başladı). Dünya Bankası’na göre, 2010 ile 2020 arasında sermaye oluşumu, Çin GSYİH büyümesinin ortalama yüzde 43’ünü temsil ediyordu. 1990’da balonu patladığında, Japonya’nın sermaye oluşturma oranı kabaca yüzde 36’ydı ve çok yüksek kabul ediliyordu.
Japonya ve Çin de büyümelerini benzer şekilde finanse etti. Japonya’nın balon çağı, yetkililer tarafından kayırılan sanayi sektörlerine yumuşak krediler akıtmaya teşvik edilen ticari bankaların sağladığı dolaylı finansmanla körüklendi. Benzer şekilde Citigroup, Çin’in ağırlıklı olarak dolaylı finansmana dayalı bir finansal sistem geliştirdiğini söylüyor. Çin Halk Bankası’nın elindeki araçların yanı sıra hükümet, ticari bankaların borç verme faaliyetlerini bir dizi mekanizma aracılığıyla yönlendirebilir.
Japonya’nın 1987-89 emlak ve hisse senedi balonu, yetkililerin iç talebi desteklemek için gevşetici politikalar başlatmasından sonra en hızlı şekilde genişledi. Borçlanma önemli ölçüde genişledi ve likidite, şirketler için finansal spekülasyonun fiilen bir iş yürütmekten daha karlı hale geldiği noktaya kadar hisse senetlerine ve mülklere akıtıldı.
Çin, on yıllar sonra, reel ekonomi ile finansal sistemin birbirinden ayrılmasına da izin verdi. Citi’nin tahminlerine göre, ülkenin açıkça kabarcıklı emlak piyasası 2020’de 65 trilyon dolara ulaşarak ABD, AB ve Japonya’nın toplamını geçti. 2021 itibariyle, Çin’in bankacılık sistemindeki toplam varlıkların yüzde 41’i mülkle ilgili krediler ve kredilerden oluşuyordu. Devletin dayattığı borç verme limitlerini ve diğer kısıtlamaları atlayacak şekilde gelişen geniş bir gölge bankacılık piyasasının varlığı, her iki ülkenin emlak balonlarına doğru yükselişini hızlandırdı.
Citi analistleri, iki ülkenin ABD ile ilişkileri arasında bir paralellik bile görüyorlar. Japonya’nın ticaret fazlası hızla artarken, Amerika ile olan rekabet sürtüşmesi 1980’lerde, merkezinde teknoloji, fikri mülkiyet ve güvenlik kaygıları bulunan açık bir ticaret savaşına dönüştü. Örneğin, ABD’deki son yasalar ve diğer önlemlerin ileri teknolojiye Amerikalı olmayanların erişimini kısıtlamaya çalışması konusunda paralellikler vardır.
Bu benzerlikler tam eşdeğer olmayabilir, ancak genel etkileri olabilir. Yirmi yıl önce Japonya, balon sonrası çöküşünün dibine yeni iniyordu. Zombi şirket borçları, zor durumdaki finans kurumlarının bilançolarını kolonize etti, şirketler ve hane halkı uzun vadeli bir borç azaltma aşamasındaydı ve faiz oranları düşük tutuldu. Citi, bunun Çin’e özgü Japonlaştırma olduğu sonucuna varıyor ve yatırımcıların dikkat etmesi gereken riskler bankacılık sistemindeki riskler.