3 Ocak’ta Çin Ulusal Kalkınma ve Düzeltim Komisyonu, dört devlet şirketinin – China Baowu Steel Group, China Datang, China Huaneng Group ve China Energy Investment Corp. – kendi kullanımları için Avustralya kömürü ithal etmesine izin vermeye karar verdi. Bu, iki yıldan fazla devam eden Avustralya kömür ithalatı yasağının sona ermesine işaret ediyordu.
Bazı analistler, bu kararın Çin’in mahalli enerji arzı baskısı tarafınca verildiğini iddia ettiler. Bazıları, Avustralya tarafınca, düşen demir cevheri fiyatlarının ihracat geliri üstündeki tesirini dengelemek için teşvik edildiğini öne sürdü. Sadece bu sonucu, ekonomik teşvikleri vurgulamak yerine, Çin tarafının Avustralya ile ikili ilişkileri kademeli olarak geliştirmek için attığı bir başka adım olarak idrak etmek daha inandırıcı olacaktır.
Hakikaten de, Çin ve Avustralya ekonomilerinin ve kömür ticareti verilerinin incelenmesi, her iki tarafın da kömür ticaretini tekrardan başlatmak için mühim ekonomik itici güçten yoksun bulunduğunu gösteriyor. Çin, yasaktan ilkin 80 milyon tona ulaşan Avustralya kömür ithalat yasağının yarattığı boşluğu doldurmak için Endonezya, Rusya ve Moğolistan’dan yapmış olduğu kömür ithalatını artırdı. Çin’in kömür ithalatı 2019 ve 2020’de (yasaktan ilkin) 300 milyon tondan 2021’de 320 milyon tona yükseldiğinden, bu yedek tedarikçiler Çin’in gereksinimlerini büyük seviyede karşılıyor. Ek olarak Pekin daha çok üreterek enerji arzını artırdı. termik enerji üretiminden, güneş enerjisi santrallerinden ve rüzgar santrallerinden elde edilmiş elektrik, 2022’nin sonunda enerji sıkıntısının mühim seviyede hafifletilmesine yol açıyor.
Ek olarak, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden sonrasında internasyonal piyasada kömür fiyatlarının yükselmesi sebebiyle Çin yerli kömürü ile Avustralya kömürü arasındaki fiyat farkı mühim seviyede azaldı. Netice olarak, Avustralya kömür yasağının kaldırılması, bilhassa bu aşamada yalnızca sınırı olan oranda ithalata izin verdiği için Çin’e marjinal ekonomik faydalar elde edecektir.
Aynı şey Avustralya de ilgilendiriyor. Çin’in ithalat yasağının peşinden Avustralya, kömür ihracatı için alternatif ihracat pazarları olarak Hindistan, Japonya ve Cenup Kore’yi kullandı. Bu pazarlar, Avustralya’nın daha ilkin Çin’e ihraç etmiş olduğu 80 milyon tonu tam olarak emmemiş olsa da, 2022’nin başlarında yükselen kömür fiyatı ne olursa olsun Avustralya’nın gelirini mühim seviyede artırdı. Kömür ihracat geliri, bundan önceki yıla gore 73 milyar A$ yada yüzde 186 artışla 114 milyar Avustralya dolarına ulaştı. Ek olarak, 2022’nin başlarından bu yana Avustralya, üretim limitlerine ulaştı ve kömür üretimini ve ihracat kapasitesini hızla artırmakta zorluklarla karşılaşıyor. Bundan dolayı Avustralya, Çin’e kömür ihracatını tekrardan başlatmak açısından sınırı olan kapasiteye ve ekonomik çıkarlara haizdir.
Bu anlamda, Pekin’in Avustralya’dan kömür ithalatına onay vermesi, bu iki devlet arasındaki ikili ilişkiyi tekrardan başlatmak için bir başka davranışlarında ölçülü adım olarak anlaşılmalıdır.
İkili ilişki, 2020’de devrin Avustralya Başbakanı Scott Morrison’ın COVID-19 virüsünün kökenine ilişkin bağımsız bir soruşturma çağrısı yapmasıyla dibe vurdu. Pekin, bu açıklamayı Çin karşıtı bir siyaset olarak eleştirdi ve Canberra ile tüm bakanlar arası etkileşimleri dondurdu. Kömür ithalat yasağı, Avustralya mallarına yönelik bir takım başka kısıtlamayla beraber, bu çatışmadan kısa bir süre sonrasında yürürlüğe girdi.
İlişki, Morrison ve koalisyon hükümetinin Mayıs 2022’deki genel seçimleri kaybetmesi ve İşçi Partisi’nin yeni başbakan olarak Anthony Albanese ile göreve gelmesiyle dönüm noktasına yaklaştı. İşçi Partisi’nin Çin’e dost olma geçmişi sebebiyle, hükümet değişikliği birçok gözlemci tarafınca iki ülkenin ilişkilerini tekrardan kurması için bir talih olarak görüldü.
Kasım 2022’de Başkan Xi Jinping ve Albanese’nin G-20 Bali zirvesinde resmi bir görüşme yapmaları sebebiyle değişimler oldukça süratli gerçekleşti. Xi ile bir Avustralya başbakanı içinde 2016’dan beri ilk görüşme. Kısa süre sonrasında Avustralya’nın yeni dışişleri bakanı Penny Wong, Çin’e resmi bir ziyarette bulunmuş oldu ve devrin Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi ile görüştü. Bu ziyaret, gene herhangi bir ortak bildiri olmamasına karşın, her iki tarafın da ikili ilişkilerde yeni bir yaklaşım olarak angajmanı formüle ettiğini göstermektedir.
Bu değişen siyasal atmosfer, Çin’in Avustralya’daki kömür yasağı yasağını kaldırma kararının arka planını oluşturuyor. Hareket, Pekin’in bu siyasal süreçte attığı bir başka adım olarak anlaşılmalıdır. Çin hükümeti, çeşitli Avustralya malları üstündeki yasaklamalarının kendi başına “yaptırımlar” bulunduğunu yada Avustralya arasındaki siyasal çatışmalarla bağlantılı bulunduğunu inkar etmeye devam etti, sadece tüm kanıtlar aksini gösteriyor: Bunlar, Pekin’in sözde Çin karşıtı politikaları sebebiyle Avustralya’yı cezalandırma yolu. . Bundan dolayı, bu yasakların kaldırılması, esasen Çin’in ikili ilişkileri daha dostane bir yöne taşıma isteğini göstermeye yönelik siyasal bir karardır.
Sadece bu hareket ihtiyatlı bir harekettir. Bu, Çin’in satın alınmasına izin verdiği sınırı olan oranda Avustralya kömürü ile açıklanmaktadır. Bir tek dört devlete ilişik kuruluşun Avustralya kömürü satın almasına izin veriliyor ve bu kömürü yalnız kendi gereksinimleri için kullanabiliyorlar. Bundan dolayı karar, Pekin’den Canberra’ya, üst düzey liderler tarafınca oluşturulan iyileşen siyasal atmosferi doğrulamak için siyaset değişikliklerini uygulamaya hazır bulunduğunu göstermek için gönderilen siyasal bir sinyali temsil ediyor. Ayrıca, kısıtlamaların sınırı olan bir halde hafifletilmesi, Pekin’e politikasını Avustralya’nın tepkisine gore belirleme esnekliği veriyor: Canberra da Çin ile ilişkisini iyileştirmek için bir adım atarsa, engellemeler daha da hafifletilebilir; aksi takdirde yasağın kaldırılmasına yönelik hamle duracak ve hatta tersine dönecektir.
İhtiyatlılık yalnız Pekin’in değil, Canberra’nın da hareketlerinin temelini oluşturuyor. Açıkça görülüyor ki Albanese, selefine kıyasla Çin’e karşı değişik bir yaklaşım benimsedi; bu yaklaşım, angajmanı teşvik etme ve aynı anda farklılıkları dile getirme ile karakterize ediliyor. Morrison’ın sert Çin karşıtı söylemi, partisinin Çinli Avustralyalıların tek taraflı olarak İşçi Partisi’ne oy verdiği 2022’deki seçim kaybının ana sebebi bulunduğunu kanıtladı. Bundan dolayı, yeni hükümetin ikili ilişkileri tekrardan oluşturmayı seçmesi makul.
Bununla beraber, insan hakları, bölgesel güvenlik ve Pasifik Adası devletleriyle ilişkiler de dahil olmak suretiyle bir takım mühim mevzuda Çin ve Avustralya içinde temel görüş ayrılıkları var. Buna ek olarak, ABD’nin mühim bir müttefiki olarak Avustralya’nın, Washington’un çevreleme ve dizgesel rekabet ile karakterize edilen Çin politikasına karşı çıkması pek ihtimaller içinde değildir. Bundan dolayı, Albanese’nin tek seçeneği, Çin politikası ile insan hakları ve ABD ile ilişkiler benzer biçimde öteki mühim siyasal gündemler içinde bir denge kurarken Çin ile kademeli olarak ilişki kurmaktır.
Genel olarak, Avustralya kömür yasağının kaldırılması, esas olarak Pekin’in Canberra’nın yeni hükümeti ile yenilenen ilişkisinde sürdürmeye çalmış olduğu siyasal gündem tarafınca yönlendiriliyor. Senelerce devam eden siyasal “ayrışma”nın peşinden ikili ilişki, her iki tarafın da davranışlarında ölçülü katılımıyla karakterize edilen yeni bir aşamaya girdi. Netice olarak, kömür ticaretinin yanı sıra şarap ve sığır eti benzer biçimde öteki kısıtlanmış malların geleceği, iki taraf arasındaki siyasal birlikteliğin gelişimi tarafınca belirlenecek.