2022 Dünya Kupası üstünlük ifadeleriyle kutlanır. Küresel futbol turnuvası ilk kez bir Körfez ülkesinde düzenleniyor. Katar bir ay süren etkinliğe ev sahipliği yapan şimdiye kadarki en küçük ülke. Bu yılki Dünya Kupası aynı zamanda en pahalısı – geçmiş turnuvalardan en az 20 kat daha pahalı. Son olarak, yarışma, Kupa tarihinin tartışmasız en tartışmalı olanı ve Katar’ın tarihi meblağı harcadığı için nasıl ödüllendirileceği sorusunu gündeme getiriyor.
Katar’ın 3 milyonluk bir nüfusu var ve bunların sadece yaklaşık 300.000’i daimi ikamet ediyor. Ülke 1971’de bağımsızlığını kazandı ve 2000’lerin ortalarında dünyanın en büyük LNG ihracatçısı oldu ve gelişimini hızlandırdı. Hükümet şimdi 450 milyar ABD Doları değerinde bir devlet servet fonu ve dünyadaki kişi başına düşen en yüksek GSYİH’lardan biri ile övünüyor.
Ülke, 2010’da ihaleyi kazandığından bu yana tahmini 220 milyar ABD doları, yani GSYİH’nın kabaca %100’ü kadar bir bütçe ayırdı. Bu fonlar, yedi yeni stadyum inşa etmek, eski bir stadyumu yenilemek ve bu yerleri birbirine bağlayan yeni bir metro sistemi oluşturmak için kullanıldı. Diğer büyük altyapı yatırımları arasında eski bir havalimanının iyileştirilmesi, yüzlerce otel inşa edilmesi ve ülke yollarının önemli bir bölümünün iyileştirilmesi yer alıyor.
Önümüzdeki ay içinde bir milyondan fazla turistin bu yeni yapıları doldurması ve özellikle gıda ve konaklama destek hizmetlerine yapılan artan harcamalar sayesinde ekonomiye kısa vadede bir fayda sağlaması bekleniyor. Artan iç talep enflasyonu da yükseltecek; Mutabakat Tahminimiz, enflasyonun 2021’deki rakamın iki katından fazla artmasını ve 2022’de ortalama %4,6 ile KİK ortalamasının çok üzerinde olmasını bekliyor.
Bununla birlikte, Katar’ın Kupa’dan ne kadar gelir elde edeceğini sınırlayan birkaç faktör var. FIFA, kendi ürünlerini satarak maçlardan elde edilen kârın çoğunu eve götürecek. Ayrıca, ev sahibi ülkeler, FIFA ve ortak markalarından mal, gıda ve diğer satın alımlarda vergi indirimi vermeli ve artışı devlet kasasına sınırlamalıdır. Genel olarak, resmi tahminler, Dünya Kupası gerçekleşirken Katar ekonomisi için 17 milyar ABD Doları üreteceği yönündedir.
Seyirciler ayrıldıktan sonra, altyapıya yapılan önemli yatırım, Katar’ı çok az kullandığı devasa yapılarla baş başa bırakabilir ve potansiyel olarak otel ve emlak sektörlerinde fazlalık yaratabilir. Bu, bir Dünya Kupası’nın böyle bir miras bıraktığı ilk sefer olmayacak; Brezilya’nın 2014 turnuvası için şimdiye kadar inşa edilen en pahalı stadyumlardan biri, yarışma bittikten kısa bir süre sonra otobüs garajı olarak kullanıldı.
Katar’ın Dünya Kupası’na ev sahipliği yapmaktan bekleyebileceği yumuşak güç kazanımlarını ölçmek, maliyetlerden daha karmaşıktır. Bir yandan, bazı Avrupa şehirlerinin oyunları kamuoyuna yayınlamaktan kaçınmasıyla, etkinliğin aldığı yoğun olumsuz basın, Katar ile Batı arasındaki ilişkileri bozabilir. Öte yandan, komşular Kupa’dan yararlandığından, Kupa bölgesel bağları güçlendirmeye yönelik bir yol kat edebilir – Katar ile diğer KİK üye devletleri arasındaki 2017 diplomatik sürtüşmesi göz önüne alındığında bu önemlidir. Örneğin, bazı taraftarlar Katar yerine ülkede ikamet etmeye karar verdiği için BAE turizm rakamlarında artış görüyor ve yarışmaya katılanlar için çok girişli bir vize getirdi. Kuveyt ve Ürdün de daha fazla turist alıyor ve Suudi Arabistan hacılar ve ilgili otel konaklamalarında bir artış bekliyor.
Ayrıca Katar, Kupanın uzun vadede turizmi de canlandıracağına bahse giriyor: Hükümet, 2019’da 2 milyon olan ziyaretçi sayısını 2030’a kadar yılda 6 milyona çıkarmayı hedefliyor. Son olarak, en azından rekabet için inşa edilen altyapının bir kısmı -Doha’da bir metro hattı ve bir havaalanı da dahil olmak üzere- turizmi teşvik etme ve ekonomiyi çeşitlendirme hedefleriyle uyumlu, kalıcı bir ekonomik amaca hizmet edecek.
2022 Dünya Kupası’nın Katar için mirası açık uçlu bir soru olmaya devam ediyor. Şimdilik panelistlerimiz, GSYİH büyümesinin bu yıl 2021’deki mütevazı %1,6’dan üç kattan fazla artmasını ve turnuvanın ekonomik vızıltısı arka planda kaybolurken gelecek yıl yalnızca yarıya inmesini bekliyor.
Katar GSYİH büyümesinin görünümü hakkında, analistler S&P Küresel yorum yaptı:
“Turizm, ulaşım ve inşaat gibi hidrokarbon dışı sektörlerin Katar’ın yaklaşık 1,2 milyon turist getirmesi beklenen Dünya Kupası’na ev sahipliği yapmasından faydalandığından, bu yıl GSYİH büyümesinde bir hızlanma bekliyoruz. Bundan sonra ekonomik büyümenin 2025’e kadar nispeten yumuşak olması muhtemel. Çoğu hidrokarbon sektörü dışında olan devlet yatırımları, büyük altyapı projelerinin tamamlanmak üzere olmasıyla birlikte kademeli olarak azalacak.”
Fitch Çözümleri söz konusu:
“Q422’de, turnuvaya ev sahipliği yapmak, daha yüksek tüketim, devlet harcamaları ve hizmet ihracatı yoluyla gerçek GSYİH büyümesi ve ödemeler dengesi açısından Katar üzerinde anında olumlu etkilere sahip olacak. Öte yandan, Dünya Kupası turnuvası aylarında Katar’ın nüfusundaki artış, talep yönlü önemli bir baskıya yol açacak, bu da enflasyonun trendin üzerinde olmasına katkıda bulunacak ve yiyecek ve içecekler de dahil olmak üzere mal ithalatında önemli bir artış gerektirecektir. ihracat için mevcut LNG hacimlerinde bir düşüşün yanı sıra.”