Özbekistan’ın Termez kentindeki Galaba tren istasyonundan nehrin hemen karşısındaki Afganistan’daki Hairatan tren istasyonuna yük vagonlarının geçişi geçici olarak durduruldu. kaldırdı 10 Şubat’ta. Birkaç gün sonra Özbekistan ile Afganistan arasında yeni bir anlaşma imzalandı.
Özbekistan’ın ulusal demiryolu işletmecisi Özbekistan Temir Yo’llari (UTY), bildirildiğine göre Afganistan Demiryolları Kurumu’nun (ARA) demiryolu hattında planlı bakımı gerçekleştirememesi nedeniyle, ilk olarak 1 Şubat’ta ulaşımı askıya aldı. Bu askıya alma, iki ulusal demiryolu işletmecisi arasında Hairatan-Mazar-i-Sharif demiryolu hattının Afgan bölümünü kimin yönettiği konusunda bir dizi anlaşmazlığın ardından geldi.
Hairatan-Mazar-i-Sharif demiryolu hattı, Trans-Afgan demiryolu projesinin bir parçasıdır. Geri not ettiğim gibi Temmuz 2022İlk olarak Özbekistan tarafından Aralık 2018’de önerilen Trans-Afgan demiryolu projesi, Afgan demiryolu ağını Hairatan-Mazar-i-Sharif’ten Kabil’e ve ardından, demiryolunun Torkham sınırını geçerek Nangarhar eyaletine kadar genişletmeyi amaçlıyor. Peşaver üzerinden Pakistan. 573 km uzunluğunda olması planlanmaktadır. Pakistan’a ulaştıktan sonra, mallar Pakistan raylı sistemine bağlanmak üzere boşaltılacak ve oradan en sonunda Pakistan’ın Karaçi, Gwadar ve Qasim limanlarına inecek. Trans-Afgan demiryolu hattı, sonunda liman kenti Bender Abbas’a ulaşmak için İran’ın demiryolu ağıyla da bağlantı kurmayı planlıyor, ancak İran’a yönelik yaptırımlar ve ticaret kısıtlamaları nedeniyle bu çaba daha az arzu edilen bir seçenek gibi görünüyor.
Demiryolu güzergahı da birbirine bağlı. Çin-Kırgızistan-Özbekistan (CKU) demiryolu projesiÇin’in Sincan bölgesindeki Kaşgar’ı Kırgızistan üzerinden Özbekistan’ın Andijan kentine bağlamayı amaçlayan bir sistem. Andijan’a varıldığında demiryolu, Hairatan-Mazar-i-Sharif demiryolu ağına bağlanacak.
Hairatan-Mazar-i-Sharif demiryolu hattının Afgan şubesi her zaman Özbekistan tarafından yönetilmiştir. Özbek tarafında UTY, 75 kilometrelik demiryolu bağlantısını yönetmek için 2011 yılında Sogdiana Trans adında bir yan kuruluş kurdu.
Altında yeni anlaşma Afganistan Demiryolu Otoritesi ile Sogdiana Trans arasında 12 Şubat’ta imzalanan anlaşmanın kayda değer üç önemli yönü var. Birincisi, Özbekistan, Trans-Afgan demiryolu hattını iki yıl daha – 2025 yılına kadar – işletmeye ve çalışmaya devam edecek. İkincisi, taraflar ayrıca Termez ile Hairatan arasındaki Dostluk Köprüsü’ndeki trafiği eski haline getirme ve mal sevkiyatını hızlandırma konusunda anlaştılar. Özbekistan’da Mazar-ı-Sharif tren istasyonuna götürüldü. Üçüncüsü, anlaşma aynı zamanda Afgan demiryolu uzmanlarının eğitimini de kapsıyordu.
Temel Sorunlar Çözülmemiş Kaldı
UTY, Mazar-ı-Sharif’e giden demiryolu hattı boyunca kargo taşımacılığına yeniden başlarken, bazı önemli sorunlar hala çözülmedi. Üzerinde durulmaya değer bir konu, Mazar-ı-Sharif’ten Pakistan ve İran limanlarına uzanan uzantı tamamlandığında, Trans-Afgan demiryolunun tamamını kimin kontrol edip yöneteceğidir. Nasıl işletileceği tartışmasız en az inşasından daha önemli.
Afganistan’da demiryolunun yönetimi konusundaki anlaşmazlıklar ilk olarak Nisan 2022 Bir Afgan haber kaynağı olan Ariana haberinde, ARA’nın “ülkenin komşu ülkelerle tren istasyonlarının kullanımına ilişkin sözleşmeler Afganistan’ın çıkarları dikkate alınmadan yapılmıştır” sözleri aktarıldı. Ayrıca ARA’nın Sogdiana Trans ile sözleşmeyi yeniden müzakere etme ve demiryolu hattının işletmesini yerel Afgan özel operatörlerine devretme fikrini ifade ettiği bildirildi.
ARA başkanı Bakht-u-Rahmon Sharafat, Sogdiana Trans’ın “Hayraton-Mazar-i-Sharif demiryolu hattının işletme sözleşmesi kapsamında yılda 18 milyon dolar aldığını söyledi. Ancak yerli firmalar bu fiyatın yüzde 25’i karşılığında aynısını yapmaya razılar.”
Demiryolunun operasyonel yönetimi etrafındaki karmaşıklık çığ gibi büyüyordu. Birkaç ay sonra Aralık 2022’de Afgan haber kanalı Haberler Mansoor Fateh adlı bir Kazak şirketinin artık UTY yerine Hairatan-Mazar-i-Sharif demiryolu hattını yönettiğini bildirdi. Bunun ARA’nın daveti üzerine yapıldığı iddia ediliyor.
Ancak UTY, yönetimin Mansoor Fateh’e devredildiğini reddeden bir açıklama yaptı ve bunun yerine ARA ile Sogdiana Trans arasındaki müzakerelerin devam ettiğini duyurdu. UTY, Afgan tarafının Sogdiana Trans ile olan sözleşmeyi uzatma niyetini de kaydetti. Bu anlaşmazlıklar dizisi arasında yorumlandı Özbek haber kaynakları Özbek hükümeti ile Taliban kontrolündeki Afganistan arasındaki ilişkilerin soğuması olarak.
Bir Başkanlık İtişi ve Karma Bir Prognoz
Aynı ay içerisinde Özbekistan Devlet Başkanı Shavkat Mirzoyeyev onaylı büyük bölgesel demiryolu projelerinin uygulanması için başka planlar yaptı ve Trans-Afgan demiryolu hattını kilit bir proje olarak belirtti. 2023 yılında Özbek hükümetinin bu demiryolu hattı için bir ofis kurmayı, uluslararası bir danışmanlık şirketini çekmeyi ve potansiyel yatırımcılarla görüşmeler yapmayı planladığını açıkladı. Ayrıca Mirzoyeyev, Afganistan’daki Mezar-ı Şerif’ten Pakistan’ın Torkham şehrine kadar 2022 yazında yürütülen fizibilite çalışmasının sonuçlarının da yayınlanacağını kaydetti.
Hairatan-Mazar-i-Sharif demiryolu hattının Afgan şubesinin yönetimiyle ilgili bu son tartışma, Trans-Afgan demiryolu projesinin gelecekte karşılaşabileceği zorlukların etkileyici bir mikro evrenini sunuyor. Şimdiye kadar sorunlarla dolu, asıl sorun yönetim. Buna rağmen Özbekistan, demiryolu güzergahını geliştirmekle ilgilenmeye devam ediyor.
Nihayetinde, demiryolunun kime ait olduğu gerçekten önemli değil; önemli olan nasıl yapılandırıldığı ve yönetildiğidir. Özbekistan ve Afganistan’ın bundan ders çıkarması için, bu ülkelerin demiryolunun bir sistem olduğunu ve bu şekilde yönetilmesi gerektiğini hatırlamaları önemlidir. Bu nedenle iki şeyin dikkate alınması gerekir. İlk olarak, demiryolu yetkilileri ve koridor boyunca diğer paydaşlar arasındaki koordinasyonu artırmak için her iki tarafın da birleşik bir koridor yönetim mekanizması/mekanizmaları geliştirmesi gerekmektedir. Tarih, günlük kesintilerden, rahatsızlıklardan ve tren sistemlerinin nasıl ve kim tarafından yönetilmesini istediklerine dair bürokratik tartışmalardan muzdarip olan demiryolu sistemlerinin örnekleriyle doludur.
Ve eğer tarih bir önizleme işlevi görüyorsa, şeffaflık anahtardır ancak dünyanın bu bölgesindeki bu boyuttaki stratejik projeler için sürdürülmesi zordur. Şu ana kadar görebildiğimiz kadarıyla, şeffaflığın olmaması Özbekistan ile Taliban kontrolündeki Afganistan arasındaki siyasi gerilimi artırdı. Bu ölçekteki kamu yatırımı, risk ve ekonomik uygulanabilirliği değerlendirmek ve ülkenin yatırımından iyi bir getiri elde etmesini sağlamak için tüm paydaşları sürece dahil etmelidir. Para için patlama konusunda, tüm projenin faturasını kimin ödeyeceği hala net değil.