Artık sanayileşmiş ekonomilerdeki yapısal dönüşüm süreci tipik olarak doğrusaldı – önce tarımdan imalata ve daha sonra imalattan modern, bilgi yoğun profesyonel hizmetlere geçiş. Fakat Son otuz yılda daha az sanayileşmiş ülkelerdeki büyüme bu kalıba uymadı. “Modern” hizmetler, “geleneksel” ekonomilerde, yani geniş bir üretim tabanı olmayan ekonomilerde üretken büyüme fırsatları sağlamıştır.–ya nihai talebe yurt dışında hizmet vererek ya da imalat dışındaki sektörlerden gelen iç talepten yararlanarak. Bu fırsatlar, sırayla, istihdam yaratılmasına katkıda bulunmuştur.
Dış pazarlardaki talebi karşılamak
Mamul mallara çok benzer şekilde, modern hizmetlerin üretimi (bilgisayar programlama, iş süreci dış kaynak kullanımı (BPO) ve muhasebe ile mimari ve mühendislik hizmetlerinin bilgi süreci dış kaynak kullanımı (KPO)) ülkeler arasında bölünmüştür. Bu, yazılımla ilgili kodun geliştirilmesi, bakımı ve eğitimi bir ülkede gerçekleştirilip başka bir ülkedeki müşterilere dijital olarak teslim edildiğinde ortaya çıkabilir. Bu işgücü maliyeti arbitrajı, toplam bilgi ve iletişim teknolojisi (BİT) ihracatında sınır ötesi teslimatın (yani, Dünya Ticaret Örgütü’nün Hizmet Ticareti Genel Anlaşması kapsamındaki “mod 1” ticaret) payı arasındaki ters ilişkide yansıtılmaktadır. profesyonel hizmetler ve kişi başına düşen gelir düzeyleri (Şekil 1). Hindistan, Filipinler, Gana, Kosta Rika ve Lübnan gibi bazı gelişmekte olan ekonomilerdeki hizmet sağlayıcılar, özellikle açık deniz hizmetlerinin ihracatından yararlandı.
Şekil 1. Gelişmekte olan ekonomiler, açık deniz işletme hizmetlerinin ihracatından yararlandı
BİT ve profesyonel hizmetlerin toplam ihracatında kişi başına gelir düzeylerine kıyasla sınır ötesi teslimatın payı, 2017
Kaynak: Yazarın WTO TiSMoS veri tabanına ve Dünya Kalkınma Göstergelerine dayalı hesaplamaları.
BPO hizmetleri, Filipinler’in, üretimin yalnızca sınırlı bir rol oynadığı tarıma dayalı bir ekonomiden evriminde çok önemli olmuştur. Kosta Rika, Latin Amerika’ya açık deniz BPO hizmetlerini çekmede öncüydü ve Gana, Sahra altı Afrika’daki en iyi BPO merkezi olarak ortaya çıktı. Benzer şekilde Lübnan, Arap dünyasında finansal hizmetlerin ihracatı için bölgesel bir merkez haline geldi. Hindistan, yazılım ve diğer KPO hizmetlerini ihraç etmek için uzun zamandır poster çocuğu olmuştur. Ve şimdi Upwork ve Freelancer gibi İngilizce çalışan dış kaynak platformlarında dünyanın çevrimiçi serbest çalışanlarının dörtte birine ev sahipliği yapıyor.
İmalat dışındaki sektörlerle bağlantılardan yararlanmak
Modern profesyonel hizmetler – ya yukarı yönlü (Ar-Ge ve ürün tasarımı) ya da aşağı yönlü (markalama ve reklam) – üretilen malların tedarik zincirindeki katma değerin çoğunu giderek daha fazla oluşturmaktadır. Ve sanayileşmiş ülkelerdeki firmalar, yerleşik üretim çekirdeklerini, ilgili ancak daha yüksek katma değerli hizmetlere çeşitlendirmek için kullandılar. Örneğin, Apple, Dyson veya H&M gibi geleneksel üretim firmaları, Ar-Ge, tasarım ve markalama hizmetlerini Amerika Birleşik Devletleri veya Avrupa’daki merkezlerinde konumlandırırken, üretim işlerini büyük ölçüde daha düşük maliyetli konumlara aktarır.
Daha az sanayileşmiş ülkelerde, imalat dışındaki sektörlerle olan bağlantılar, bu modern hizmetlerin büyümesine önemli katkılar sağlamıştır. Örneğin, Şili maden kaynaklarını karmaşık mühendislik hizmetlerinin sağlanmasına doğru çeşitlendirmek için kullandı. Ve Uruguay şimdi hayvancılık endüstrisi için ileri bilgi teknolojisi (BT) hizmetleri ihraç ediyor. Ayrıca, genellikle perakende, konaklama ve eğlence gibi diğer hizmetlerle bağlantılı olan cep telefonu uygulamalarına gömülü bir dizi bilgi ve bilgisayarla ilgili hizmetler de vardır. Yerel dil ve kültürel değerlendirmelerle desteklenen bu uygulama geliştirme pazarı, Sahra altı Afrika ve Güney Asya dahil her yerde patlama yaşıyor.
işler temettü
Modern profesyonel hizmetler arasındaki üretken büyüme fırsatları, iş yaratma ile ilişkilidir. Örneğin, Filipinler’den ticari hizmet ihracatındaki ücretlerin payı, Bangladeş’ten hazır giyim ihracatındaki payı aşmaktadır. Ancak, vasıfsız işçilere tahakkuk eden ücretlerin payı, birincisinde ikincisine göre daha düşüktür. Bangladeş’ten yapılan her 1000 dolarlık hazır giyim ihracatı için yaklaşık 160 dolar, vasıfsız emek katma değerine bağlanabilir. Filipinler’den yapılan iş hizmetleri ihracatının aynı değeri için, vasıfsız emek katma değerine 90 dolardan daha azı atfedilebilir. Bu beceri yanlılığı, diğer sektörlerle bağlantılara atfedilebilen dolaylı iş yaratma ile daralır. Bir sektörün ekonomi genelindeki üretime girdileri dahil edildiğinde, vasıfsız emeğin her 1.000$’lık ihracat için yarattığı emek katma değerinin katkısı, Bangladeş’te hazır giyim için 160$’a kıyasla, Filipinler’de ticari hizmetler için 130$’dır (Şekil 2).
Şekil 2. İhracatta işgücü katma değeri içeriği: Bangladeş’in hazır giyim endüstrisi ve Filipinler’in ticari hizmetler sektörü, 2015
Kaynak: Yazarların Dünya Bankası’nın İhracatın İşgücü İçeriği Veritabanına dayalı hesaplamaları.
Sonuç olarak, geniş bir üretim tabanı olmayan ekonomilerde BİT ve diğer profesyonel hizmetlerin artan vaadi unutulmamalıdır. Pandemi sırasında dijitalleşmenin ortaya çıkışı, uzaktan teslimatın mümkün olduğu bu sektörlere yeni bir ivme kazandırarak hizmet odaklı büyüme için yeni fırsatlar yarattı. Geleneksel ekonomiler bile modern hizmetlerin sağladığı bu ivmeden yararlanmak zorundadır.