Kalp hastalıkları, dünyada en mühim sıhhat sorunlarının başlangıcında geliyor. Bilhassa kalp krizi, çoğunlukla 40-65 yaş arasındaki kişileri hedef alıyor. Yüksek gerilim ve kolesterol, diyabet, sigara kullanımı, hareketsizlik benzer biçimde faktörler de kalp krizi riskini artıran sebeplerin başlangıcında sayılıyor.
Ne var ki son yıllarda kalp krizinin bir tek bu özellikleri taşıyan kişilere mahsus olmadığını gösteren örnekler artmaya başladı. Bilhassa kalp krizi geçiren sporcular oldukça dikkat çekiyor.
Mesela 2020 Avrupa Futbol Şampiyonası kapsamında 12 Haziran 2021’de meydana getirilen Danimarka-Finlandiya müsabakasında Danimarkalı Christian Eriksenansızın fenalaşarak yere yığılmış ve meydana getirilen müdahalede kalp krizi geçirdiği anlaşılmıştı.
Ocak 2022’de de Katar liginde savaşım eden Al Wakrah ve Al Rayyan takımlarının karşı karşıya geldiği maçta, Al Wakrah’ın oyuncusu Ousmane Coulibaly kalp krizi geçirmişti.
Son olarak geçtiğimiz hafta başlangıcında ABD Ulusal Futbol Ligi’nde (NFL) Cincinnati Bengals ile Buffalo Bills içinde oynanan mücadelede benzer bir vaka yaşandı.
Cincinnati Bengals oyuncusu Tee Higgins ile savaşım ettikten sonrasında sahada yere yığılan 24 yaşındaki Damar Hamlin, kalbinin durması sonucu baygınlık geçirdi. Buffalo Bills cephesinden meydana getirilen açıklamada, Hamlin’in nabzının sıhhat görevlileri tarafınca saha içinde meydana getirilen kalp masajıyla geri getirilmiş olduğu ifade edildi.
Dört gün süresince hastanede tedavisi devam eden oyuncu komadan çıktı. Hamlin gözünü açınca ilk olarak maçı kimin kazandığını sordu. Doktorlarından Timothy Pritts, bu soruya “Sen kazandın, üstelik yaşamının müsabakasını kazandın” yanıtını verdi.
ALINAN DARBE HEMEN KALP KRİZİNE YOL AÇABİLİR Mİ?
New England Patriots’ın eski oyuncusu Ted Johnson, Higgins ile Hamlin arasındaki pozisyona dair yorumunda, yaşanmış olan vaka esnasında herhangi bir kuralın çiğnenmediğini ve darbenin şiddetli görünmediğini söylemiş oldu.
class=”medyanet-inline-adv”>
Johnson, “Müdahaleden sonrasında Hamlin ayağa kalktı ve kaskını düzeltti. Bir-iki dakika sonrasında yere yığıldı. O an kalp krizi geçirmiş olabilir. Fazlaca üzücüydü, arkadaşları benzer biçimde ben de gözyaşlarıma başat olamadım” dedi.
class=”medyanet-inline-adv”>
California Üniversitesi’nden kardiyoloji uzmanı Prof. Dr. Gregory Marcus, Washington Post’a yapmış olduğu açıklamada “Göğse alınan bir darbe, kalp kontüzyonuna niçin olabilir. Damar Hamlin’de de bundan bahsedebiliriz. Bu anlık da olabilir bir süre sonrasında da… Bilhassa kalbin fazlaca kırılgan bir atış aralığında darbe alındıysa, yaşamı tehdit eden durum ortaya çıkabilir” ifadelerini kullandı.
Marcus, göğse alınan bir darbenin anevrizmaya da niçin olabileceğini, bunun da tespit edilemeyen bir kalp kusurunu şiddetlendirebileceğini altını çizdi.
Stanford Üniversitesi’nde kardiyovasküler tıp alanında doçent olan Rajesh Dash de meydana getirilen doğru kalp masajına dikkat çekti. Dash, “Hamlin’e meydana getirilen darbe ilk olarak tehlikeli görünmese de birkaç saniye sonrasında kalp sorununa niçin olması yüksek olasılık. O sırada en mühim şey ilk müdahaleydi. Meydana getirilen doğru kalp mesajıyla genç oyuncunun kalp atışları düzeltildi” açıklamasında bulunmuş oldu.
Ilkin Christian Eriksen sonrasında Ousmane Coulibaly şimdi de Damar Hamlin… Filmi birazcık daha geri sararsak örnekler daha da fazla… Peki niçin bir çok insandan daha sıhhatli ve dinç olan genç sporcular, bu şekilde kalp krizleri yaşıyor?
SPORCULARDA GÖRÜLEN NORMALDEN FARKLI AMA GENÇLERDE KALP KRİZİ ÇOĞALDI
class=”medyanet-inline-adv”>
Mevzuyla ilgili bilgilerine başvurduğum kardiyoloji uzmanı Prof. Dr. Ahmet Karabulut, “Kalp krizi dünya genelinde en sık gözlenen ölüm sebebi. Klasik olarak 40 yaş üstü erkeklerde daha yaygındır. Sadece son zamanlarda 30 yaş altında bayağı fazla görmeye başladık” dedi.
Son dönemde artan delikanlı zamanlarında olan kalp krizi vakalarının bir tek spor meydana getiren gençlere özgü olmadığının altını çizen Prof. Dr. Ahmet Karabulut, “Bunun en riskli ve engel olunamayan sebebi genetik geçiş kaynaklı olanlar. Mesela ailesinde kalp krizi ya da herhangi bir kalp rahatsızlığı geçirmiş olan kişinin kalp krizi geçirme ihtimali oldukça yüksek” dedi.
Ek olarak Prof. Dr. Karabulut genetik haricinde “Düzensiz beslenme, stres, hareketsiz yaşam, sigara-alkol tüketimi ve aşırı fazla meydana getirilen fizyolojik aktiviteler ani kalp krizinin erken yaşlarda ortaya çıkmasına niçin oluyor” ifadelerini kullandı.
class=”medyanet-inline-adv”>
Prof. Dr. Karabulut, sporcularda gözlenen kalp krizinin ise daha değişik olduğuna vurgu yaparak şu bilgilerin altını çizdi:
— Klasik kalp krizinde kalbi besleyen damarda tıkanma oluşur ve buna bağlı olarak kalp dokusunda zedelenme ve kalp yetersizliği gelişir. Ölümcül ritim bozuklukları izlenebilir. Son yıllarda yaşanmış olan genç sporcu kalp krizlerinde ise temel sebep kalp damarının pıhtıyla birikimi değildir. En sık sebep hipertrofik kardiyomiyopati denilen genetik yatkınlığı olan kalp kası büyümesidir.
— Bu hastalıkta spor esnasında ölümcül ritim bozuklukları oluşabilir. Doğrusu ana sebep klasik kalp krizi değil ritim bozukluğudur. Ustalaşmış sporcularda spora bağlı olarak kalpte gelişme daha belirgindir ve öncesinde genetik yatkınlık olan kişilerde daha süratli bir kalp büyümesi oluşabilir. Bu durum ölümcül ritim bozukluğu riskini artırır.
class=”medyanet-inline-adv”>
Birkaç yıl öncesine kadar kalp krizleri yaşlı yetişkinlerin karşılaşmış olduğu bir sorundu. 40 yaşından ufak bireylerin kalp krizi geçirmesi fazlaca nadirdi. Şimdi her beş kalp krizi hastasından biri 35 yaşın altında… Meydana getirilen çalışmalarda 2000-2016 yılları aralığında bu genç yaş grubunda kalp krizi oranının her yıl yüzde 2 arttığını görüyoruz. 20’li yada 30’lu yaşlarında kalp krizi geçiren hastalar, yaşlı hastalarla aynı risklerle karşı karşıya…
Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Bilal Boztosun
‘HENÜZ TAM OLARAK DOĞRULANAMADI AMA KALP KONTÜZYONU GİBİ DURUYOR’
Uzmanlar, Hamlin’in göğsüne darbe alarak bayılmasını kalp kontüzyonu olarak değerlendiriyor. Peki herhangi bir spor müsabakası esnasında bu şekilde bir mesele yaşanabilir mi?
Bu soruma kardiyoloji uzmanı Prof. Dr. Bilal Boztosun, “Hamlin’in ekibi ve ailesi tam olarak ne işe yaradığını hemen hemen doğrulamamış olsa da vakası dikkatlice seyrettiğimiz vakit en ihtimaller içinde niçin, commotio cordis şu demek oluyor ki kalp kontüzyonu benzer biçimde görünüyor” yanıtını verdi.
Prof. Dr. Boztosun kalp kontüzyonu ile ilgili de şu bilgilerin altını çizdi:
— Bu durum yaygın olarak spor esnasında meydana gelir. Kalp kontüzyonu, kalp döngüsü içinde ortalama 20 ila 30 milisaniyelik aniden kalbin darbe almasına bağlı gelişen bir durumdur. Bu senaryoda, göğse direkt bir darbe almak, kalp durmasına niçin olabilir. Bu durum tüm spor dalları için geçerlidir.
— Hamlin’in vakadan dolayı ne benzer biçimde iç yaralar almış olabileceği ve kalbinde mühim bir hasar olup olmadığı hemen hemen bilinmiyor. Bazı genç sporcuları etkileyen potansiyel olarak ölümcül başka bir kalp rahatsızlığı olan hipertrofik kardiyomiyopati adlı genetik bir bozukluk da ihtimaller içinde.
Yaşanmış olan vaka sonrası NFL, karşılaşmanın ertelendiğini duyurdu
‘EV VE OYUN PARKLARINDA YAPILAN SPORLARDA DA ÇOK SIK KARŞILAŞILIYOR’
Dr. Boztosun, “Kalp kontüzyonunu amatör genç atletlerde fazlaca görüyoruz. Hatta bu probleminin bir kısmı evde ya da oyun parklarında meydana getirilen rekreasyonel faaliyetlerden de kaynaklanıyor. Bir de spor dışı ortamlardaki itiş kakış, kavga ve kaza benzer biçimde vakalarda da kalp kontüzyonu yaşanıyor” ifadelerini kullandı.
EURO 2020’de kalp krizi geçiren Christian Eriksen, iyileştikten sonrasında verdiği demeçte “Kalp atışım geri gelene kadar beş dakikalığına dünyadan ayrıldım” ifadelerini kullandı. Eriksen o an yaşadıklarını şu şekilde söyledi: “Topun dizime çarpmasını hatırlıyorum. Bir de göğsümde yoğun bir baskı hissettim. Sonrasında da başım döndü.”
EURO 2020’de kalp krizi geçiren Christian Eriksen, iyileştikten sonrasında verdiği demeçte “Kalp atışım geri gelene kadar beş dakikalığına dünyadan ayrıldım” ifadelerini kullandı. Eriksen o an yaşadıklarını şu şekilde söyledi: “Topun dizime çarpmasını hatırlıyorum. Bir de göğsümde yoğun bir baskı hissettim. Sonrasında da başım döndü.”
‘AĞIRLIK SPORU YAPAN KİŞİLERDE AORT ANEVRİZMA RİSKİ ÇOK YÜKSEK’
Hamlin’in yaşadıklarıyla ilgili olarak anevrizma kaynaklı kalp kusurunun da şiddetlenebileceği söyleniyor.
Prof. Dr. Ahmet Karabulut da bu ihtimalin görülme olasılığının yüksek bulunduğunu belirtti ve şu şekilde devam etti:
“Anevrizma damarların genişlemesi anlamına gelir. Bilhassa aort damarlarında gelişen anevrizmalarda ani gerilim yüksekliği ya da travma sonrası yırtık oluşur. Sonrasında ani kalp yetersizliği ve kalp durmasına yol açabilir. Biküspit aort kapak olarak adlandırılan doğuştan iki yapraklı aort damarlarında anevrizma ve yırtılma riski daha yüksektir. Bilhassa ağırlık sporu meydana getiren kişilerde aort anevrizma riski daha fazladır.”
spor ESNASINDA KALP KRİZİ NASIL ANLAŞILIR?
Bu aşamada en mühim sual şu: ‘Futbol, basketbol, voleybol vb. sporlarda oyuncu kalp krizi geçirdiğini anlayabilir mi?
“Ilk olarak kalp krizi ile kalp durması arasındaki farkı bilmek gerekir” diyen Prof. Dr. Boztosun şunları söylemiş oldu:
“Kalp krizi bir damar tıkanıklığı sorunudur. Kalbe giden bir arter, çoğu zaman kolesterol birikmesi sebebiyle tıkanır ve kalp kasının bu arter tarafınca beslenen kısmı hasar görür. Kişinin çoğunlukla vaka öncesi göğüs ağrısı şikâyeti olur. Kalp durması ise bir elektrik sorunudur. Kalbin her atışını oluşturan organik ritmi ya tamamen durur ya da elektriksel olarak sessizleşir. İşte bu esnada kalp masajı ve elektroşok tedavisi yaşam kurtarıcıdır.”
BU BELİRTİLERE DİKKAT!
Prof. Dr. Boztosun mühim bir uyarı işaretine de dikkat çekti:
— Eğer baş dönmesi nöbetleri geçiriyor yada egzersiz esnasında bayılıyorsanız bu kalbinizin ritminin sizi yere serecek kadar uzun süre bozuk bulunduğunu gösterir. Sadece uyanmanıza izin verecek kadar süratli bir halde normale döndüğünüzü de gösteren bir işarettir. Sahalarda görmüş olduğumuz sporcu ölümleri de genel anlamda bu sebebe bağlı…
— Bu aşamada en mühim şey kalp masajı (CPR)… Bu mevzuda eğitilmiş olmak, hayatta kalma şansını artırabilir. Hastane haricinde meydana gelen kalp durmalarının ortalama yüzde 70’i evlerde ve hususi alanlarda yaşanıyor. Bundan dolayı, harekete geçmesi ihtiyaç duyulan şahıs çoğunlukla bir dost ya da aile üyesi oluyor. CPR, bilhassa derhal yapılırsa kalbi duran bir kişinin hayatta kalma şansı oldukça yüksektir.
SPORCULARDA GÖRÜLEN KALP KRİZLERİNİN COVID AŞILARIYLA İLGİSİ VAR MI?
EURO 2020’de Christian Eriksen, kalp krizi geçirince aşı karşıtları durumu koronavirüs aşılarına bağlamıştı. Hatta o dönem formasını giydirilmiş olduğu FC Internazionale Milano kulübü, Eriksen’in aşı olmadığını deklare etti fakat buna karşın spekülasyonlar devam etti.
Şimdi de durum pek değişik değil. Damar Hamlin vakasında da aşı karşıtları probleminin aşılardan kaynaklandığını, 2021’den ilkin sporcuların sahada yere yığılması benzer biçimde durumlar yaşanmadığını iddia etti. Ne var ki Hamlin’in aşı olup olmadığı bilinmiyor. Bu mevzuyla ilgili eldeki tek informasyon, Mart 2022’de NFL’in ligde yer edinen oyuncuların ortalama yüzde 95’inin koronavirüse karşı aşılandığını duyurması…
Bu spekülasyonlara dair yorumunu sorduğum Prof. Dr. Ahmet Karabulut, “Covid aşılarının kalbe olan etkileriyle ilgili tartışmalar son bulacağa benzemiyor. Aşı sonrası erken dönemde çarpıntı şikayetleri daha sık izlenir. Damar hastalığı için risk altında olan kişilerde kalp krizinin tetiklendiğini gösteren olgular mevcuttur. Bu etkisinde bırakır genel anlamda aşı sonrası erken dönemde gözlenir ve çoğunlukla üç ay içinde şikayetler kaybolur. Sadece aşının ölümcül ritim bozuklukları ile ilişkisi rapor edilmemiştir” ifadelerini kullandı.