İTÜ’lü Jeolog Prof. Dr. Okan Tüysüz, özellikle yapılaşma konusunda yapı ve kent bilimcilere ışık tutacak ve deprem anında depremin yaratacağı ivme olasılığına ilişkin Habertürk’e çarpıcı değerlendirmelerde bulundu. İşte Prof. Dr. Tüysüz’ün açıklamaları…
“DEPREM İVMESİ, SARSILMA MİKTARINI GÖSTERİR”
“Bir bölgede gelecekte, belli zaman dilimlerinde olabilecek depremlerin olma olasılığı ve bu olasılığa karşılık gelen ivme belirlenebilmektedir. Deprem ivmesi, deprem dalgalarının bir bölge içerisinden geçtiği andaki hızlarının zamana karşı davranışını, dolayısı ile deprem karşısında zeminin sarsılma miktarını gösterir. İvme ne kadar büyükse yüzeydeki sarsıntı ve buna bağlı olarak hasar da o oranda büyük olacaktır. Peak Ground Acceleration (PGA) olarak kısaltılan Pik Zemin İvmesi, bir yerde deprem esnasında meydana gelen maksimum yer ivmesine karşılıktır.
“BİNA VE İNSANLARIN SAVRULMASINA NEDEN OLUR”
Daha yalın ifadeyle pik zemin ivmesi, zeminin en fazla ne kadar sarsılabileceğini gösterir. Deprem ivmesi dediğimiz şey bir aracın hızlanmasına benzetilebilir. Örneğin araca binip hızla gaza bastığınızda araç ileri doğru fırlarken içindekiler de geri savrulur. Deprem dalgaları da yer içerisinden geçerken belli bir ivme değerini geçtiğinde binayı ve içindekileri benzer bir şekilde sarsar ve böylece binanın ve içindekilerin hasar almasına neden olur.
“0.4 G, YAPILARDA ÖNEMLİ HASARA NEDEN OLUR”
Dolayısı ile ivme ne kadar büyük olursa, hasar da o kadar büyük olacaktır. Türkiye Deprem Tehlike Haritası (e-devletten ulaşılabilmektedir) farklı zaman dilimlerinde olabilecek depremlerin ivme değerleri gösterilmektedir. 0.4g yapıların önemli oranda hasar aldığı bir ivme değerini göstermektedir. Bu ve daha büyük ivmelerin beklendiği alanlar yukarıdaki deprem tehlike haritasında sarı, pembe ve kırmızı olarak gösterilmiştir.
“KIRMIZI, SARI VE PEMBE SIRALAMASI”
Bu değerler yapıların projelendirilmesine esas olan ve 475 yılda bir olması beklenen depremlerin büyüklüklerine göre hesaplanmıştır. Böyle bir deprem anında en yüksek sarsıntıyı alma olasılığı olan bölge, kırmızı ile gösterilmiştir ve ivmesi 0.8- 1g arasındadır. Pembe alanın olası ivmesi 0.6- 0.8 g, sarı alanın ise olası ivme değeri 0.4-0.6 g aralığındadır. Tüm ülke için olası ivme değerleri Türkiye Deprem Tehlike Haritasından elde edilebilmektedir.
“6 ŞUBAT’TA HATAY’DA İVME 1.3 G OLDU”
Kıyaslama yapılacak olursa örneğin 6 Şubat depreminde PGA değeri, Hatay civarında 1.3 g değerine ulaşmıştır.
KAF’ın Erzincan’dan Kocaeli’ne kadar olan kısmı 1939’dan 1999’a kadar olan depremlerle kırılmıştır. Deprem tekrarlama aralığı ortalama 250-300 yıl olduğundan bu bölgelerin uzun bir süre büyük ve yıkıcı bir deprem üretmesi beklenmiyor. Ancak bu harita, o bölgede 475 yılda bir yaşanması olası en büyük deprem olasılığına göre hazırlanmış bir harita. Burada oturanlar yaşamları boyunca böyle bir depremle karışılacak anlamına gelmemeli.
“EN AZ DİRİ FAY ARDAHAN, ZONGULDAK VE GÜMÜŞHANE’DE”
MTA tarafından yayınlanan Diri Fay Haritası’na göre sınırları içerisinde en fazla sayıda fay bulunduran 3 il Bingöl, Tokat ve Erzincan’dır. Sınırları içerisindeki fayların toplam uzunluğunda ise Manisa, Bingöl ve Denizli ilk üç sırayı alıyor. Ardahan, Zonguldak ve Gümüşhane en az diri fay bulunduran iller.”