Orta Doğu’da barışı sağlamlaştırma amacı güden, bölgeyi eskiye nazaran istikrara yakınlaştıran Sadabat Paktı önemi nedir? İşte, Sadabat Paktı tarihi ile alakalı tüm detaylar…
Sadabat Paktı Ne Zaman İmzalanmıştır?
Dörtlü bir saldırmazlık antlaşması olan Sadabat Paktı; 8 Temmuz 1937 tarihinde Tahran’da bulunan Sadabat Sarayı’nda imzalanmıştır. Bu antlaşmaya imza atan ve birbirlerinin bağımsızlıklarını vurgulayan Sadabat Paktı üyeleri; Türkiye, İran, Afganistan ve Irak’tır.
Sadabat Paktı Amacı Nedir?
Sadabat Paktı; İtalya’nın yayılmacı politikalar güderek Doğu Akdeniz’i tehdit etmesi, Orta Doğu coğrafyasını da savunmasız bırakmaktaydı. Özellikle İtalya’nın, 1935 yılında Habeşistan’ı işgal ettikten sonra Asya ve Orta Doğu için de birtakım politikalar yürütmesi, bölgede bir savunma ittifakı kurulmasını zorunlu kılmaktaydı. Yaşanan bu gelişmelerin neticesinde 4 devlet bir araya gelerek, İtalya tehlikesine karşı Sadabat Paktı’na imza attılar.
Sadabat Paktı Tarihi
İtalya’nın Habeşistan’ı işgal ettikten sonra gözünü Orta Doğu’ya dikmesi bölge için çok büyük bir tehdit unsuru haline gelmiştir. Yaşanan bu gelişmelerin neticesinde, 1934 yılında İtalya’nın Balkanlardaki emellerine engel olmak adına imzalanan Balkan Paktı benzeri bir pakt, Orta Doğu coğrafyası için de zorunlu bir hale gelmiştir.
1933 tarihinde İran; Irak ve Türkiye’ye birer saldırmazlık antlaşması yapmayı önermiş fakat Türkiye ayrı ayrı antlaşmalar yerine tek bir pakt imzalamanın daha doğru olacağı fikrini İran’a iletmiştir.
3 Ekim 1935 tarihinde bu üç devlet bir araya gelmişler ve üçlü bir antlaşma metni üzerinde anlaşmışlardır. Cenevre’ye de gönderilerek onaylatılan bu metin, İran ile Irak arasında süren sınır sorunları nedeniyle imzalanamamış ve paktın hayata geçirilmesi bir süre ertelenmiştir.
8 Temmuz 1937 tarihinde bu üç devlete Afganistan’ın da eklenmesiyle İran’ın Tahran kentine Sadabat Paktı imzalanmıştır. 5 yıl süreyle geçerli olması kararlaştırılan bu antlaşmaya göre;
- Devletlerin arasındaki iyi ilişkiler sürdürülmeye devam edecektir.
- Dünya barışının sağlanması adına Milletler Cemiyeti’nin kurallarına uyulacaktır.
- Antlaşmanın tarafı olan devletler ne şartla olursa olsun birbirlerinin iç işlerine müdahil olmayacaktır.
- Birbirlerinin çıkarları zedelendiği takdirde taraflar, birlik içinde hareket edeceklerdir.
- Pakta imza atan devletler, hiçbir zaman birbirlerine askeri ve siyasi ve saldırı içinde olmayacaklardır.
1937 yılında imzalanan Sadabat Paktı; bölge barışına büyük katkılar sunmakla birlikte, 2. Dünya Savaşı’nın ortaya çıkışının ardından etkisini kaybetmiş; 1955 yılında imzalanan Bağdat Paktı ile beraber de önemini tamamen yitirmiştir.
Sadabat Paktı Önemi
Sadabat Paktı; Türkiye Cumhuriyeti’nin barışçıl bir dış politika ve sınır komşularıyla iyi ilişkiler yürütmek istemesinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bunun yanı sıra bu antlaşma ile taraf ülkelerin bağımsızlıklarına vurgu yapılmıştır. Bunun yanında Sadabat Paktı ile Türkiye doğu sınırını güvence altına almış ve Türkiye ile Irak arasındaki ilişkilerin gelişmesine de olanak sağlamıştır.
4 ülke arasında imzalanan Sadabat Paktı hem İslam dünyasında hem de Batı dünyasında büyük bir memnuniyetle karşılanmıştır. Bu özelliği ile, Türkiye’nin öncü bir rol üstlendiği bu antlaşma ile doğu ile batı arasında önemli bir köprü kurulmuştur.