Kiev’in Ukrayna’nın kuzey doğusundaki karşı saldırısı herkesi şaşırttı, özellikle de Ukrayna’nın birkaç haftadır yaygara kopardığı Kherson bölgesindeki bir taarruzla karşılaşmak için askerlerini güneye taşıyan Rusya’nın savaş planlayıcılarını değil. Ukrayna cumhurbaşkanı Volodymyr Zelensky, ordusunun önemli Rus tedarik üsleri Kupiansk ve Izium da dahil olmak üzere 700 mil karelik bölgeyi geri kazandığını iddia ediyor.
Ukrayna’nın askeri başarısı, son altı aydır Ukrayna’yı Rusya ile bir barış anlaşması sağlamak için taviz vermeye çağıran dünyanın dört bir yanındaki politikacıları ve uzmanları aynı derecede şaşırtmış olmalı. Doğudaki topraklardan vazgeçmenin veya tarafsız kalma sözü vermenin Ukraynalıların hayatını kurtaracağını ve bir Rus nükleer saldırısı riskini azaltacağını savunuyorlar. Ancak bu, Ukraynalılar için ne tür bir çözümün kabul edilebilir olacağı ve şiddeti sona erdirmek için toprak vermeyi mi yoksa egemenliği mi destekleyecekleri sorusunu gündeme getirdi.
Ukrayna’nın savaş için haklı bir nedeni var – kendini savunma. Rus görüşleri hariç, bu dünyanın geri kalanının çoğunun kabul ettiği bir şey. Ancak haklı bir nedenle yapılan bir savaş bile savaşmaya değmeyebilir. Ahlak felsefecileri ve hukukçular, bir meşru müdafaa savaşının yine de orantılı olması gerektiği konusunda uyarıyorlar – öngörülen maliyetler, faydaları aşmamalıdır.
Ukrayna’ya müzakere veya teslim olma çağrıları genellikle bu argümanı yansıtıyor. Ukrayna uzun vadede büyük komşusunu yenmeyi bekleyemez, bu yüzden savaşın maliyetlerini sınırlamak için şimdi kendini savunmadan vazgeçmeli. Ancak saldırganlığa karşı direnç, bu tür maliyet-fayda hesaplamalarıyla gerçekten sınırlandırılmalı mı?
Meşru müdafaayı mutlak terimlerle kolayca düşünebilirsiniz. Bazı sonuçlar kabul edilemez – direnmenin maliyeti ne olursa olsun. Rus işgali altındaki topraklarda çok sayıda savaş suçu raporu, Ukraynalıları Rus kontrolüne direnmek için sonuna kadar savaşmak istemeye motive edebilir.
Zaferin değeri nedir?
Ukraynalıların nefsi müdafaa hakkında nasıl düşündüklerini öğrenmek için, 2022 yılının Temmuz ayının sonlarında, Rusya’nın itiraz etmediği tüm bölgelerdeki 1,160 Ukraynalıdan oluşan temsili bir örneklemle anket yaptık. Katılımcılarımıza çeşitli senaryolar sunarak hangi tavizleri kabul edebileceklerini sorduk.
Bunlardan bazıları peşin toprak imtiyazlarını içeriyordu, bazıları ise içermiyordu. Dahası, senaryolar, üç aylık daha mücadeleden sonra farklı tahmini maliyet ve faydalara sahip stratejiler içeriyordu. Öngörülen askeri ve sivil ölümler, nükleer bir saldırı riski ve olası siyasi sonuçlar açısından farklılık gösteriyorlardı.
Ukraynalıların, Ukrayna’nın siyasi özerkliğini koruyan ve Kırım ve Donbas bölgesi de dahil olmak üzere topraklarını restore eden stratejileri şiddetle tercih ettiklerini gördük. Bu, tavizler verilmesi öngörülen sivil ve askeri ölümleri veya önümüzdeki üç ay boyunca nükleer saldırı riskini azaltacak olsa bile geçerlidir.
Anket yaptığımız kişilerin %79’u Kiev’de Rus kontrolündeki bir hükümete yol açacak tüm seçeneklere karşı çıktı. Daha da önemlisi, Rus kontrolündeki bir hükümeti kabul eden azınlık, karşı karşıya kaldıkları seçimde Ukrayna topraklarını geri yüklemeye öncelik verdikleri için bunu yaptı.
12/09/22 00:00 itibariyle Ukrayna’daki yaklaşık durumun haritası. pic.twitter.com/D6wDoza2nk
— Ukrayna Savaş Haritası (@War_Mapper) 12 Eylül 2022
Rusya’nın Kiev’deki veya doğudaki topraklardaki hükümeti kontrol etmesi, birçok Ukraynalı’nın hayatını riske atacak, çünkü Rusya’nın geçici olarak işgal edilen bölgelerde yaygın insan hakları ihlalleri yaptığı iyi belgelenmiş durumda.
Bulgularımızı yorumlamanın bir yolu, Ukraynalıların Rusya’nın siyasi kontrolünü veya toprak imtiyazlarını reddetmeleridir, çünkü kendilerini savunmanın acil maliyetlerini (sivil ve askeri ölümler ve nükleer risk) Rus kontrolünün uzun vadeli maliyetlerine tercih ederler. Ancak bulgularımız, Rusya’ya boyun eğmemenin genel olarak Ukraynalıların hayatlarını kurtarmaktan daha önemli bir amaç olduğunu gösteriyor.
Üç ay sonra kaç ekstra ölüm veya artan nükleer risk, yanıt verenler tarafından Rus kontrolündeki bir hükümet olarak benzer bir reddedilmeye yol açacaktır? İstatistiksel analizimizi tahmin ettikten sonra bulduğumuz cevap, Ukraynalıların onlar kadar güçlü tepki vermeleri için ülkede yaşayanlardan (44 milyon) yaklaşık 12 milyon ek sivil ölümü veya daha fazla askeri ölümün – veya nükleer bir saldırı olasılığının – alması gerektiğidir. Rus kontrolündeki bir hükümeti reddetmek.
Açıkçası, bu gerçekçi değil – üç ay sonra hiçbir gerçekçi öz savunma stratejisinin böyle bir maliyeti olamaz. Dolayısıyla bu hesaplamalar, Ukraynalıların mutlak bir duruş sergilediklerini ortaya koyuyor: Rus kontrolünü ve toprak imtiyazlarını kategorik olarak reddediyorlar – maliyeti ne olursa olsun.
Ukraynalıların ne düşündüğü neden önemli?
Bu çalışmayı yürüttük çünkü sıradan Ukraynalıların sesleri, Ukrayna’nın kendisini savunması gerekip gerekmediğine ve nasıl savunacağına dair yoğun uluslararası tartışmalarda yok. Görüşmecilerin ve yanıtlayanların güvenliğini sağlarken güvenilir veriler toplamak için Ilko Kucheriv Demokratik Girişimler Vakfı ve Kiev Uluslararası Sosyoloji Enstitüsü ile yakın bir şekilde çalıştık.
Bir savaş bölgesinde anket yapmak zordur, ancak Ukraynalıların ne düşündüğünü önemsemek için en az üç acil nedenimiz var. Birincisi, nefsi müdafaa masraflarının yanı sıra potansiyel tavizlerin masrafları da öncelikle sıradan Ukraynalılar tarafından karşılanmaktadır. Ülkelerinin geçtiği pek çok zor yoldan söz etmeyi hak ediyorlar.
İkincisi, Ukraynalıların Rus kontrolüne ne kadar şiddetle karşı çıktıklarını ve toprak bütünlüğüne ne kadar değer verdiklerini anlamadan Ukrayna’nın savunma savaşında neyin tehlikede olduğunu tam olarak değerlendiremeyiz. Uzaktan bir maliyet-fayda hesaplaması doğru değildir.
Üçüncüsü, uluslararası toplumun Zelensky ve hükümetine Ukraynalıların istekleriyle çelişen bir strateji izlemesi için baskı yapması tehlikelidir. Halkın isteklerine karşı gelmeye çalışmak hükümeti istikrarsızlaştırabilir ve sonuçta başarısız olur.
Basitçe söylemek gerekirse, Ukrayna’nın Rusya’ya karşı savunma savaşını yargılamak – ve bu tür yargılara dayanarak siyasi taleplerde bulunmak – Ukraynalıların öz savunmanın maliyet ve yararları hakkında nasıl düşündüklerini anlamadan ihmalkar, mantıksız ve akıllıca değildir. Nisan ayında filozof ve dilbilimci Noam Chomsky, Ukrayna ve batılı müttefiklerinin “dünya gerçeğine dikkat etmesi” gerektiğini öne sürerek, Kiev’i, toprak tavizleri anlamına gelse bile anlaşmaya çağırdı.
Ukrayna birlikleri doğuya cesurca ilerlerken, bu gerçeğin daha dolu bir resmini görüyoruz. Ukraynalılar, direnişin acil maliyeti ne olursa olsun, kategorik olarak Rus kontrolünü ve toprak tavizlerini reddediyor.