Size hangi gıdaların dokunduğunu nasıl anlarsınız?

Gıda intoleransı (hassasiyeti) vücudun bağışıklık sisteminden bağımsız olarak, tüketilen bazı gıdalara verdiği fizyolojik tepkilerdir… ‘’Pek çok kişi bu duruma bağlı belirtilerden rahatsız olsa da ne yapacağını bilemez’’ diyen Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Melih Özel, yaşam kalitesini azaltan sorunla ilgili şu bilgileri paylaştı.

En fazla hangi besin gruplarında ortaya çıkar? 

Bazı besinlerin içerdiği doğal bileşenleri sindirim sistemimiz tarafından ya tam olarak sindirilemez ya da bağırsaklarda tolere edilemez.Gıda hassasiyetine yol açan bu besinler şöyle sıralanabilir:

Süt ve süt ürünleri (laktoz intoleransı), katkı maddeleri, tatlandırıcılar ve işlenmiş gıdalar, fruktoz içeriği yüksek meyveler, bal, buğday ve bazı tahıllar, turşu, sucuk, şarap, domates gibi histamin içeren veya histamin salınımını artıran gıdalar, FODMAP (sindirimi zor olan kısa zincirli karbonhidratları) grubundan baklagiller ve soğan, sarımsak gibi bazı sebzeler.

Süt herkese dokunur mu?

Gıda intoleransları belirli gruplarda daha sık görülse de, her bireyin tolerans seviyesi farklıdır. Bu nedenle “Süt herkes için zararlı” ya da “Buğday tüketilmemeli” gibi genellemeler bilim dışıdır.

Teşhis yolları

Gıda intoleranslarının tanısı için şüpheli gıdalar belirli bir süre boyunca diyetten çıkarılır. Bu süreçte semptomlarda anlamlı bir düzelme beklenir. Hastalardan bir günlük tutmaları ve hangi gıdaları yediklerinde sorun yaşadıklarını yazmaları önerilir. Çeşitli nefes testleri de yardımcı tanı araçları olarak kullanılabilir.

Bazı testlerin bilimsel dayanağı yok

IgG temelli gıda duyarlılık testleri, bazı ticari merkezlerde yaygın şekilde sunulsa da bilimsel kılavuzlarda yer almaz. Bu testler geçmişte tüketilen gıdalara karşı doğal IgG oluşumunu gösterir, intoleransla ilişkisi kanıtlı değildir.

Tedavisi nasıldır?

Tedavisi, hem semptomları kontrol altına almak hem de sağlıklı ve sürdürülebilir bir beslenme planı oluşturmaktır. Örneğin şikayet yaratan gıdaları beslenme planından tamamen çıkarmadan, vücudun o gıdanın ne kadarını tolere edebildiği araştırılabilir. Düşük FODMAP diyeti, özellikle IBS hastalarında etkilidir.

Sağlığa kalıcı etkileri var mıdır?

Gıda intoleransı olan birey, rahatsızlığa neden olan gıdayı tüketmeye devam ederse belirtiler kronikleşebilir. Ancak intolerans, bağışıklık sistemi aracılığıyla gelişmediği için genellikle kalıcı organ hasarına neden olmaz.

KENDİNİZİ TEST EDİN

Kişi kendi kendini gözlemleyerek gıda hassasiyetini az çok anlayabilir. İşte evde uygulanabilir bir eliminasyon yöntemi:.

1. Eliminasyon süreci (2-3 hafta):
-Süt ve süt ürünleri. Gluten içeren buğday, arpa, çavdar. Baklagiller, soğan, sarımsak. Fermente ürünler ve işlenmiş gıdalar

2. Belirti takibi:
-Her gün ne yenildiği ve hangi belirtiler görüldüğü bir yere kaydedilir.

3. Yeniden tanıtım:
-Her 3-4 günde bir, tek bir gıda yeniden eklenir. Belirtiler izlenip, not alınır.

İşte sebepleri

Tüketilen gıdanın yeterince sindirilememesi sonucu oluşan gıda hassasiyeti genellikle sindirim sistemini etkiler. Pek çok farklı sebepten kaynaklanabilen bu sorun sıklıkla; laktaz gibi bazı enzimlerin eksikliği, gıdanın içeriğine karşı duyarlılık, bağırsak florasının düzensiz olması ve bağırsak geçirgenliği gibi durumlardan kaynaklanır. 

Kimler de daha sık görülür?

Oldukça yaygın olan gıda intoleransları, Dünya genelinde milyonlarca insanı etkiler. Buna karşın şikayetler genellikle önemsenmediği için tanı alan hasta sayısı düşüktür. İrritabl bağırsak sendromuna (IBS) sahip hastalarda intolerans görülme oranı daha fazladır. Kadınlarda da hormonsal dalgalanmalar nedeniyle bazı dönemlerde gıdalara karşı hassasiyet artabilir. 

Nasıl fark edilir?

-Belirli bir gıda tüketildikten sonra düzenli olarak aynı semptomlar yaşanıyorsa, 
-Bu semptomlar birkaç saat sonra ortaya çıkıyorsa, 
-Şüphelenilen gıdalar beslenme planından çıkarıldığında şikayetler hafifliyor ya da kayboluyorsa gıda intoleransından şüphe edilmelidir.

Neler tetikler?

Gıda intoleransı şu nedenlerle tetiklenebilir:

-Aşırı miktarda gıda tüketimi (küçük dozlarda tolere edilen bir gıda, yüksek miktarda alındığında semptom yaratabilir),

-Hızlı yeme ve yetersiz çiğneme,

-Stres ve anksiyete,

-Bağırsak mikrobiyotasındaki değişiklikler,

-Antibiyotik kullanımı,

-Adet dönemi (hormonal değişiklikler).