Cumhurbakanl himayesinde gerekletirilen ve Trk diasporasnn nemli isimlerini bir araya getiren Dnya Trk Konseyi 10. Kurultay, Hali Kongre Merkezi’nde devam ediyor.
D Ekonomik likiler Kurulu (DEK) tarafndan dzenlenen etkinliin gala yemeinde konuan Hazine ve Maliye Bakan imek, kurultaya Almanya’dan gelerek katldn ve orada Almanya’nn en byk 50 firmasnn CEO ve CFO’larnn olduu bir etkinlikte Trkiye’nin yeni programn anlattklarn syledi.
Dnyann dk bir byme dneminde olduuna iaret eden imek, “nmzdeki 5 yl ortalama yzde 3 civarnda kresel byme ngrlyor. Bu ksmen tabii ki yksek enflasyonla mcadele iin parasal sklatrmay yanstmakla birlikte aslnda daha yapsal birtakm kar rzgarlar yanstyor. nk dnya ok byk bir bor iinde ve bu bymeyi snrlyor. Nfusta ciddi bir yalanma sz konusu. Yatrmlarda nispeten dk bir seyir var. Verimlilik dk seyrediyor. Btn bunlar bir arada dndmzde zaten bymeyi snrlyor.” ifadelerini kulland.
“YAKIN VE DOST LKELERDEN TEDARK NOKTASINDA TRKYE’NN N PLANA IKACAINA NANIYORUM”
Ancak daha da nemlisi dnyada ok ciddi bir jeopolitik knt olduunu belirten imek, “Yani dnya aslnda son yllarda byk bir ekime nedeniyle korumac bir patikada yoluna devam edecek gibi grnyor. Tabii lkemiz iin bu nemli frsatlar da ieriyor. lkemiz asndan baktmz zaman zellikle pandemi sonras da bir trende dnm olan yakn yerlerden tedarik veya dost lkelerden, piyasalardan tedarik trendi ok nemli bir trend. Dolaysyla ben Trkiye’nin o adan ok byk avantaja sahip olduunu dnyorum. nk Avrupa Birlii gibi ok nemli bir blgeye sadece corafi anlamda yakn deiliz. Gmrk Birlii’yle ve uzun sredir devam eden adaylk ilikisi nedeniyle dost lkelerden tedarik kategorisine yakn piyasalardan tedarik zelliine sahip bir lke. Benzer bir ekilde aslnda Orta Asya’yla, Balkanlar’la, Orta Dou’yla, hatta Afrika’yla yine yakn ve dost lkelerden tedarik noktasnda ben Trkiye’nin n plana kacana inanyorum. Bu trend bizim lehimize.” eklinde konutu.
“ENFLASYONLA MCADELEDE KARARLIYIZ. DAHA NCE BAARDIK, TEKRAR BAARACAIZ”
Bu noktada nce makrofinansal istikrarn tesis edilmesi gerektiini dile getiren imek, unlar kaydetti:
“Bizim programn tane temel bileeni var. Birinci bileeni dezenflasyon. Yani fiyat istikrarnn tekrar salanmas. Maalesef dnyada da pandemi sonras ok yksek enflasyonist bir dnem sz konusu ama tabii Trkiye’de enflasyon ok daha yksek seviyelerde. Enflasyonun yksek olduu yerlerde i yapmak kolay deil. ngrlebilirlikten, srdrlebilir bymeden bahsetmek zorlayor. Trkiye’yi tekrar yksek, srdrlebilir, dengeli bir byme patikasna sokmak iin enflasyonla mcadelede kararlyz. Daha nce baardk, tekrar baaracaz.
Dezenflasyon program deyince aklmza tabii ki parasal sklama geliyor. Dnyada da yle… Aslnda sadece Trkiye’de deil. Bakn size bir rakam vereyim. Son 21 ayda 12 gelimi lke toplam 107 kez, 22 gelimekte olan lke ise 162 kez faiz artna gitti ve u anda kresel enflasyon aa ynl bir trend idi ama uzun vadeli ortalamalarn hala ok zerinde. Dolaysyla lkemizde de bir parasal sklamaya gidiyoruz. Ayn zamanda seici kredi sklamasna da gidiyoruz. Bunun amac kt olan imkanlarmzn retken alanlara kanalize edilmesidir.”
“BU DNEMDE EN BYK NCELKLERMZDEN BR DE HRACAT”
Bu dnemde en byk nceliklerinden birinin de ihracat olduunu vurgulayan Bakan imek, unlar kaydetti:
“hracat dediiniz zaman tabii ki iin iinde retim var, istihdam var, yatrm var. Dolaysyla aslnda Cumhurbakanmzn da hep vurgulad gibi yatrm, istihdam, retim ve ihracat perspektifine sahibiz. lkemizdeki kt kaynaklarn bu alana kanalize olmas noktasnda kararlyz. O nedenle de seici kredi dzenlemelerine gidiyoruz. Bunun yannda tabii miktarsal sklatrma da sz konusu ve bir btnlk ierisinde baktmz zaman nmzdeki dnemde tabii ki enflasyonun zellikle 2024’n ikinci yarsndan sonra ok ciddi bir ekilde aa ynl kalc bir trende girmesini bekliyoruz. nk para politikas gecikmeli olarak alyor. Kredi politikas, benzer ekilde maliye politikas tabii depremin etkisiyle bir sre daha genileyici gibi grnebilir ama depremin etkilerini bir kenara braktmz zaman aslnda biz tekrar Maastricht kriterlerine ulamaya ynelik ok ciddi tedbirler aldk. Bu tedbirler sayesinde maliye politikasndaki bozulma geici olacak.”
“ENFLASYONLA MCADELE SADECE PARA POLTKASI ZERNDEN YRTLEBLECEK BR MCADELE DEL”
Mehmet imek, ekonomi programn ikinci nemli bileeninin maliye politikas olduunu vurgulayarak, maliye politikasnn gemite Trkiye’nin en gl taraf olduunu, deprem etkileri bir kenara brakldnda tekrar o noktaya bu program dneminde dnleceini syledi.
2026’da deprem etkisi hari bte ann yzde 3’n ciddi bir ekilde altnda olacan ifade eden Bakan imek, yle devam etti:
“Dolaysyla hem Maastricht kriterlerini yakalam olacaz hem de aslnda son 20 ylda yakaladmz ortalamalara yakn bir akla yolumuza devam edeceiz. Maliye politikas ve para politikas ahenkli bir ekilde gidecek. nk enflasyonla mcadele bizim gibi lkelerde sadece para politikas zerinden yrtlebilecek bir mcadele deil. nk para politikasna aktarm mekanizmas gelimi lkelerdeki gibi ok iyi almyor bizim gibi lkelerde. nk para ikamesi var. Baka bir sr faktr var. Bunlarn da farkndayz. O nedenle biz maliye politikas olarak da tabii deprem yaralarn sararken bir taraftan da para politikasn destekleyici bir noktaya gelmek arzusundayz. Onun iin de zaten gereken tedbirleri aldk. Almaya devam edeceiz.”
“LKEMZ, GELM LKELERLE HIZLI BR EKLDE ARAYI KAPATAN BR PATKADA BYYEN NOKTAYA GETRECEZ”
Hazine ve Maliye Bakan imek, uygulanan ekonomik programn ok nemli bir bileeninin de yapsal dnm, yani yapsal reformlar olduuna iaret ederek, u ifadeleri kulland:
“Vergiden tutun yatrm ortamna kadar birok alanda 7 ana balk altnda Trkiye’nin yapsal dnm iin almaya devam edeceiz. Yapsal dnmden maksadmz verimlilik artn salayacak nemli dzenleme ve uygulamalardr, doru alanlara yatrmdr. nk yatrm ve rekabet ortamnn iyiletirilmesi, Trkiye’de inovasyonun ve verimliliin anahtardr. Dolaysyla biz tekrar lkemizi gerekten gelimi lkelerle hzl bir ekilde aray kapatan bir patikada byyen noktaya getireceiz. Bu sene tabii ki bizim tahminlerimize gre, Trkiye yaklak ilk defa bu sene 1 trilyon dolarn zerine kacaz. Yuvarlamam gerekirse (bu yl) yaklak 1,1 trilyon dolarlk bir ekonomi haline geleceiz. Bu nemli. Bu program dnemi sonunda yani 2026’da, Trkiye, 2026’da Dnya Bankasnn tanmyla yksek gelirli gelimi lkeler kategorisine girmi olacak. Bu ok nemli bir eik. nanyorum ki biz bunu baaracaz. Bunun n koulu fiyat istikrardr.”
D Ekonomik likiler Kurulunca (DEK) dzenlenen etkinliin gala yemeinde konuan Bakan imek, bymeyi yeniden dengelemelerinin gerektiini kaydederek, fiyat istikrarna doru politikalarla ve byyerek eriebileceklerini syledi.
Bymenin yeniden dengelenmesi iin ellerindeki kt imkanlar ar tketim yerine retime aktarmalarnn gerektiini vurgulayan imek, szlerini yle srdrd:
“Bizim bankalarmzdan talebimiz bu ve yaptmz dzenlemelerin tamam da bugne kadar bu ynde ama fiyat istikrarnn bugn bulunduumuz noktadan salanabilmesi iin fedakarlk gerekiyor. Sabr gerekiyor. Evet, kolay deil ama biz bunu baaracaz ve fiyat istikraryla birlikte Trkiye tekrar yksek ama srdrlebilir bir byme patikasna girecek. Maliye politikas burada nemli bir pa grevini grecek. D kaynak noktasnda ben inanyorum ki piyasalar, bu programa ynelik olarak deerlendirme yapacaklar ama deerlendirmelerinden sonra ben inanyorum ki buraya kaynak aktarmyla gvenoyu verecekler.”
imek, son 3 ayda Trkiye’nin risk priminin 700 baz puandan 400 baz puann altna indiini, bu seviyelerin kendileri iin hala yeterli olmadn, Trkiye’nin CDS’inin orta vadede 200 baz puann altna deceini mit ettiklerini ve buna ynelik altklarn syledi.
“OK CDD NOT ARTILARI ZAMAN ERSNDE GELECEK”
Mehmet imek, uluslararas derecelendirme kurulularnn Trkiye’nin notuna ilikin olumlu deerlendirmelere baladn kaydederek, Fitch’in Trkiye’nin grnmn bir derece ykseltip negatiften duraana dntrdn, bir baka kuruluun bankalarn negatif grnmn duraana dntrdn, bunlarn ilk admlar olduunu anlatt.
Bu program uyguladka, program sonu verdike ok ciddi not artlarnn zaman iinde geleceini dile getiren imek, u deerlendirmelerde bulundu:
“Bu da lkenin risk primini drecek. Bu da firmalarmzn daha uygun koullarda hem ieride hem darda finansman imkanlarna kavumasn salayacak. Dolaysyla sabredersek, bu program kararllkla uygularsak ki bu konuda en ufak bir tereddt yok hem fiyat istikrarn salayacaz hem tekrar lkemizi yksek byme patikasna koyacaz hem de yapsal birtakm dier sorunlarmz, mesela cari amz, daha srdrlebilir bir noktaya drm olacaz. Bu an finansmann da ok uygun koullarda yapabileceiz. Onun iin gerek ieride gerek darda Trk i dnyasnn biz kabiliyet gcne dinamizmine inanyoruz nk Trkiye’nin en byk avantajlar sizlersiniz. Sizler dnyann drt kesinde gerekten inanlmaz baar hikayeleri yazyorsunuz.”
“NMZDEK DNEMDE HRACAT EN BYK NCELMZ OLACAK”
Hazine ve Maliye Bakan imek, Trk i insanlarnn dnyann drt bir kesinde inanlmaz baar hikayelerinin olduunu belirterek, “Bence Trkiye’nin en byk kayna, en byk gc Trk giriimcileridir. Bizim en nemli sermayemiz sizsiniz. Dolaysyla sizler bizim iin ok deerlisiniz. Sizin kurultaynz da o anlamda ok deerli. nallah hep birlikte baaracaz.” eklinde konutu.
Gelecek dnemde en byk nceliklerinin ihracat olacan vurgulayan imek, u ifadeleri kulland:
“Biliyorum dnya ekonomisi yava byyecek. Bu artlarda yani mallarmza, hizmetlerimize olan talep belki eski dneme gre gl olmayacak ama biz her alanda sizleri ok gl bir ekilde destekleyeceiz. Sizler de abalayacaksnz, yeni pazarlar, mevcut pazarlarda daha byk pazar paylaryla inallah lkemize destek olacaksnz. Bu baarda en byk rol sizin olacak inallah.”
D Ekonomik likiler Kurulunca (DEK) dzenlenen etkinliin gala yemeinde konuan imek, katlmc i insanlarnn sorularn yantlad.
Bir katlmcnn yerel para birimleriyle ticaret konusundaki projeksiyonlara ilikin sorusunu yantlayan imek, bunun birka ihtiyatan kaynakl bir sre olduunu ve gelimi baz lkelerin uygulad yaptrmlarn baz lkeleri yerel para birimleri cinsinden ticarete, alverie zorladn dile getirdi.
Dier yanda da swap’lar zerinden bu tr abalarn sz konusu olduunu belirten imek, unlar kaydetti:
“Ben yakn bir dnemde kresel birka para biriminin rezerv pozisyonunda ok byk bir deiiklik olacan tahmin etmiyorum. Ama tabii bu yndeki abalarn bir miktar ivme kazanmas ihtimali yksek. te BRICS’in genilemesi ve bildiim kadaryla orada bu ynde birtakm abalar sz konusu olacak. Biz Trkiye olarak da baz lkelerle swap anlamalar ve yani ikili anlamalar zerinden bu sreci canlandrma gibi bir abamz var. Ama dediim gibi hala kresel ticarette birka para birimi yani dolar, avro gibi para birimlerini brakrsanz, yerel para birimleri cinsinden ticaretin paynn hala ok dk oranlarda olduunu syleyebilirim. Ama dediim gibi baz uygulamalar baz lkeleri ok daha byk oranda bunu ok daha zorlayc bir noktaya getirebiliyor. O trendleri yakndan izleyeceiz. lke olarak da dediim gibi baz lkelerle bu ynde birtakm diyaloglarmz, birtakm abalarmz sz konusu.”
“TRKYE’NN OK NEML AVANTAJLARI VAR”
Bakan imek, blgedeki jeopolitik gerginlikler ortamnda Trkiye’nin ticaret asndan nasl bir strateji izleyeceine ynelik bir soruya ise yle cevap verdi:
“Akll bir strateji izleyeceiz. Bir denge siyaseti tabii burada nemli. Bizim ticaretimizin nemli bir ksmn Avrupa Birlii’yle yapyoruz. Finansmann da nemli bir ksm Avrupa Birlii’nden. Makro adan bakarsanz hizmet gelirlerinin de nemli bir ksm, yani turizmden bahsediyorum, Avrupa Birlii’nden. Dorudan yatrmlarndan nemli bir ksm Avrupa Birlii’nden. Dolaysyla Avrupa Birlii ile biz zellikle Gmrk Birlii’ni gncelleyerek, kapsamn genileterek sreci daha da glendirmek istiyoruz. Dolaysyla oras nemli ama pazar eitlendirmesi anlamnda zaten son 20 ylda ok nemli ilerlemeler kaydedildi. zellikle Orta Dou olsun, Afrika olsun, en zayf olduumuz yer muhtemelen takdir edersiniz ki Asya.”
Jeopolitik gerginliklerin korumacl beraberinde getirebildiine dikkati eken imek, u ifadeleri kulland:
“Bu kresel byme asndan olumsuz bir trend olur. Ama hikayeniz glyse lke olarak yani nemli bir yapsal dnm ierisindeyseniz, salkl politikalarla yolunuza devam ediyorsanz her zaman iin o skntl ortamlarda bile o skntlar ciddi bir avantaja, bir frsata dntrmek mmkn. Umarm tabii bu gerilimler, gerginlikler ok daha byk krlmalara yol amaz. Mehur bir filozof 1930’lu yllarda yle diyor. ‘Eski dnya lyor. Yeni dnya doum sanclarn sancsnda. imdi canavarlar zaman’ diye bir ifadesi var. imdi 1945 sonrasnda, kinci Dnya Sava sonrasnda kurala dayal ok tarafl yeni bir dnya dzeni kuruldu. imdi burada atrdamalar var. Ama yeni bir dzende henz olumad. Onun iin kolay bir dnem deil. Yani bu adan baktnz zaman ama Trkiye’nin ok nemli avantajlar var.”
“DEZENFLASYON PROGRAMIYLA BZ YEN BR HKAYE OLUTURACAIZ”
Hazine ve Maliye Bakan imek, iki nemli trendin Kovid-19 salgn sonras ve bu kresel, jeopolitik gerginliklerle birlikte ne ktna iaret ederek, szlerini yle srdrd:
“(Birincisi) Yakn yerden tedarik. nk tedarik zincirinin eitlendirilmesi ok deerli hale geldi. Bir de dost, mttefik lkelerden tedarik… Ben Trkiye’nin her iki balamda da ok nemli avantajlara sahip olduunu dnyorum. Dolaysyla Trkiye iin ok nemli frsatlar sz konusu. Bakn Trkiye’nin altyaps bence gelimi lkeler dzeyine neredeyse km durumda. Dnya Bankas’nn lojistik endeksine bakn, 38. sradayz ve dnyadaki 91 gelimekte olan lkenin nndeyiz.”
imek, Trkiye’nin dnyadaki gelimelerden bamsz olarak frsata evirebilecei ok deerli zelliklerinin bulunduunu kaydetti.
Trkiye’nin nfusuna oranla sahip olduu kii bana den milli gelirine deinen imek, unlar syledi:
“Hep unu soruyorum. Bugn de sordum yatrmclara. Basit bir soru. Dnyada bana nfusu 80 milyonun zerinde olup da kii bana milli geliri 10 bin dolarn zerinde olan ka lke sayabilirsiniz? Tabii ki ABD var, Japonya, Almanya, Meksika, Rusya ve in var. Trkiye, 7’nci lke. Bu anlamda ok fazla lke yok. Nfusu 85 milyona kartrsanz Almanya’da kyor denklemden. Dolaysyla gerekten biz imdi reformlarla fiyat istikrarna ynelik dezenflasyon programyla biz yeni bir hikaye oluturacaz. Yeni bir hikaye yazacaz. Dolaysyla dnyadaki bu gerginliklere ramen inallah frsatlarla yolumuza devam edeceiz.”
“OK DAHA BYK MKANLARI HRACATIMIZIN HZMETNE SUNACAIZ”
Bakan Mehmet imek, mevcut kurlarla rekabeti olunamadna ilikin yorum ve kurla ilgili grlerinin sorulmas zerine, u deerlendirmelerde bulundu:
“Prensip olarak kur, faiz benzeri konularda yorum yapmyorum. Bence ihracatmzn tabii ki verimlilie odaklanmas gerekiyor. Biliyorum iin zor taraf o ancak zaten verimli deilseniz, doru alanlarda deilseniz, kar marjlarnz yeterli dzeyde olmaynca da zorlanyorsunuz. Onun iin verimlilik esastr. Birinci konu o. Finansmana eriim noktasnda mays ayndan bu yana ihracat reeskont kredilerini tam 10 kat arttrdk. Tamam hala belki arzuladmz dzeyde olmayabilir. Ama hala deiik kanallardan ok ciddi abalarmz var. Yani Dnya Bankas’ndan, Orta Dou’dan ok daha byk imkanlar ihracatmzn hizmetine sunacaz. O anlamda bir seferberlik anlay ierisindeyiz. hracat deyince tabii aklmza mal ihracat geliyor. Bizim iin deerli. Ama hizmet ihracatnda bizim rekabet gcmz ok byk. Turizmde yanlmyorsam bu sene muhtemelen Fransa ve spanya’dan sonra dnyann en ok turist eken nc lkesi olacaz ve burada potansiyel ok byk.”
imek, mteahhitlikte ve salk turizminde potansiyellerinin ok yksek olduunu, eitimde ok nemli avantajlarnn bulunduunu kaydederek, “Ben bardan dolu tarafna bakmay tercih ediyorum.” dedi.
Sadece kur zerinden rekabet gcnn kazanlamayacan tarihin kendilerine defalarca gsterdiini vurgulayan imek, “Esas olan verimliliktir, inovasyondur. Bu da byk oranda yapsal dnmle kaynaklarn doru alanlara kanalize edilmesiyle ilikilidir.” aklamasnda bulundu.
“NMZDEK DNEMDE DZENLEMELER DAHA PYASA DOSTU DZENLEMELERLE DETRECEZ”
Hazine ve Maliye Bakan imek, bir katlmcnn “ihracattan elde edilen dvizin bir ksmnn TL’ye evrildii ve dviz rezervi belli bir miktarn zerinde olan firmalarn kredi kullanrken baz zorluklarla karlat, bunun yatrm yapmak isteyen irketleri zorlad” eklindeki yorumu zerine unlar kaydetti:
“nemli bir konu. Arkadalar, peyderpey ama kararl bir ekilde daha iyi ileyen bir piyasa mekanizmasna ynelik admlarmza devam edeceiz. Birdenbire btn dzenlemeleri biz yok varsayarsak baka sorunlar kma ihtimaline binaen biraz daha temkinli ama kararl bir ekilde gitmemiz gerekiyor. Attmz her admda tabiri caizse duyarllk analizi yani etki analizi yapyoruz. Ona gre yani sadece iin matematik ksm deil, aslnda bu konulara biz sanat olarak yaklarz. Yani gerekten nemli dzenlemeler yaplm. Dnemin artlar o dzenlemeleri gerektirmi. nmzdeki dnemde peyderpey biz bu dzenlemeleri daha piyasa dostu dzenlemelerle deitireceiz. Size net bir takvim veremiyorum ama unu syleyeyim; gelecek sene bu vakitlerde bu konular inallah konumuyor olacaz.”