Covid-19 enfeksiyonu ile başlayan yaygın enfeksiyonların artışı kış aylarının gündeminden düşmüyor. Bu enfeksiyonların birçok organa olumsuz etkisini yansıdı. Özellikle mide ve bağırsakta oluşan hastalıkların meydana getirdiği şikâyetler kusmadan ishale, karın ağrısından kilo kaybına kadar uzanıyor. Peki, hangi enfeksiyonlar, mide ve bağırsak sağlığını alt üst ediyor? Bulaşıcı olan ve hayati risklere sebep olabilecek gastroenterit adıyla da bilinen mide bağırsak enfeksiyonları hakkında birçok detayı Gastroenteroloji Uzmanı Dr. Reşat Memişoğlu anlattı.
BU HASTALIKLAR NASIL OLUŞUYOR?
Mide bağırsak iltihaplanmasıyla oluşan bu enfeksiyon hastalıkları; ishal, kramplar, mide bulantısı, kusma ve ateş gibi belirtilere neden olabilen gastroenterit denilen hastalıklardır. Genellikle daha önce enfekte olmuş bir kişiyle temas veya virüs bulaşmış besin ve su tüketimi sonucunda ortaya çıkıyor. Bu tür enfeksiyonlar genellikle kendi kendine iyileşebilir ve çoğu insan için birkaç gün içinde geçer. Ancak bebekler, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıflamış olan bireylerde ciddi komplikasyonlara ve hatta hayati kayıplara neden olabilir.
HAYATİ RİSK NEDENLERİNİN BAŞINDA GELİYOR
Dünyada iki milyardan fazla mide bağırsak enfeksiyonu vakası ve dünya çapında 1,3 milyondan fazla hayati kayıp var. Aslında, bu hastalık dünya çapında önde gelen bir hayati risk nedenidir. Belirtileri aniden ortaya çıkar ve 1 ile 2 gün sürer. Genellikle yaygın mide bağırsak enfeksiyonu hastalıkları 1 hafta içinde düzelir. Eğer bu enfeksiyonlara bakteriyel nedenler sebep olduysa 1 haftadan daha uzun sürebilir.
BİRÇOK ŞİKAYETİ BERABERİNDE GETİRİYOR
Bu hastalıklar, mide ve bağırsakların iltihaplanması sonucu oluşuyor. Bulantı, kusma, karın ağrısı ve ishal şikâyetlerine neden olabilir. Kilo kaybı ile birlikte genellikle iştahsızlık olur. Diğer belirtiler ise; ateş, baş ağrısı, yorgunluk, eklem ve kas ağrısını içerir. Yaygın mide ve bağırsak enfeksiyonları; bakteriyel, parazitler veya mantar gibi enfeksiyonlardan kaynaklanır. Ancak farklı kimyasallar da bu hastalığa neden olabilir. Aşırı alkol ve bazı ilaçların da etkisi olabilir.
NASIL BULAŞIYOR?
Mide bağırsak enfeksiyonları bulaşıcıdır. Çoğunlukla yiyecek veya su ile yayılır. Enfekte bir kişiye dokunarak veya enfekte bir kişinin dokunduğu bir yüzeye dokunarak da yakalayabilirsiniz. Gaita yoluyla yayıldığından dolayı iyi bir temizlik gaita izleri, iyi yıkanmazlarsa banyo yüzeylerinde, bebek bezi değiştirme alanlarında ve insanların ellerinde kalabilir. Belirtiler başladığında ve sonrasında ki iki gün boyunca en bulaşıcı dönemdesinizdir. Belirtiler genellikle virüslere yakalandıktan 12-72 saat sonra başlar.
NASIL SEYREDER?
Çoğu zaman bu hastalıklar, herhangi bir tedavi gerektirmeden, sadece bol miktarda sıvı alınmasıyla geçer kısa sürer ve kendiliğinden sonlanır. Uzadığı takdirde ülsere neden olabilir. Özellikle çocuklarda ve yaşlılarda en önemli komplikasyon, vücudun olması gerekenden daha fazla sıvı kaybı yaşamasıdır. Bu sodyum, potasyum, klorür, kalsiyum, magnezyum ve fosfat gibi elektrolitlerin dengesizliklerine neden olabilir. Çok nadir de olsa ciddi vakalarda nörolojik sistem etkilenebilir, ciddi böbrek hastalıkları hatta böbrek yetmezliği ortaya çıkabilir. Klinik durumunuza bağlı olarak, kan veya dışkı testine ihtiyaç olabilir. Bununla birlikte, iltihaplı bağırsak hastalığı, idrar yolu enfeksiyonları, diyabet, çölyak hastalığı ve apandisit dâhil olmak üzere diğer hastalıkların ekarte edilmesi gerekir.
ALTINDA HANGİ ENFEKSİYON NEDENLERİ YATIYOR?
Mide bağırsak enfeksiyon hastalarına virüsler, bakteriyel enfeksiyonlar, paraziter enfeksiyonlar, mantar enfeksiyonları ve bazı kimyasallar neden olur. Uzm. Dr. Memişoğlu, bu faktörlerle ilgili bilinmesi gereken ayrıntıları paylaştı.
1-Bu hastalıkların %60’ına virüsler sebep oluyor
Tüm mide bağırsak enfeksiyonu vakalarının% 60’ına virüsler neden olur. Bunlar arasında norovirüs, rotavirüs, adenovirüs bulunur. Bu salgınlar tipik olarak, insan gruplarının çok yoğun olduğu yerlerde, hastanelerde veya restoranlarda ortaya çıkar.
2-Bakteriyel enfeksiyonlar birçok şikâyete neden oluyor
Bakteriyel kaynaklı enfeksiyonlara sıklıkla kusma, ishal, karın ağrısı ve mide bulantısı gibi belirtiler görülür. Hijyen kurallarına dikkat ederek ve bağışıklığı kuvvetli tutarak korunulmalıdır. Bakteriyel enfeksiyonlar arasında bulunan Clostridium difficile, yaşlılarda daha sık görülen ishalin önemli bir nedeni olarak öne çıkar. Bu enfeksiyon genellikle bir antibiyotik küründen sonra görülür.
3-Paraziter enfeksiyonlar hijyenin eksik olduğu yerlerde sık görülüyor
Paraziter enfeksiyonlar uzun sürebilir ve erkenden tedavi edilmelidir. Diğerler faktörler gibi kendiliğinden geçmez. Hijyenin zayıf olduğu durumlarda daha fazla görülüyor. Yemek yapılan yerlerde eller yıkanmadığı sebzeler yıkanmadığında, gezilerde tuvaletlerde görülüyor. Bağışıklığı düşük kişilerde daha sık görülür.
4-Mantar enfeksiyonları nadir görülüp ağır seyreder
Mantar enfeksiyonları, mide ve bağırsakta diğer enfeksiyonlara göre çok daha ender görülür. En fazla bağışıklığı düşük kişilerde olur ve bu kişilerde çok agresif seyreder. Ateş ve kusma gibi durumlar görülür. Kemoterapi görenler, kemik iliği nakli olanlar, ileri yaştakiler, kortizon alanlar daha kolay yakalanırlar. Hemen teşhis edilmeli ve tedavi edilmedir. Gündelik hayatta, hasta olmayan kişilerde çok daha az görülür.
5-Kimyasal nedenler organları yaralıyor
Kimyasal nedenler; midenizin ve bağırsaklarınızın astarını yaralayabilir. Bazı kimyasallar bunu küçük miktarlarda bile yapar. Alkol ve bazı ilaçlar gibi diğerleri daha büyük dozlarda mide bağırsak enfeksiyonlarına neden olabilir. Kimyasal nedenler arasında ağır metal zehirlenmesi, bitki toksinleri, kemoterapi ilaçları, alkol ve artritik ilaçlar bulunur.
MİDE BAĞIRSAK ENFEKSİYONLARINDAN KORUNMAK İÇİN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Hemen hemen herkes mide bağırsak enfeksiyonu olur. Ancak kalabalık alanlarda, yurt dışı seyahatleri sırasında, uzun süre vakit geçirilen yerlerde özellikle dikkat edilmesi gereken noktalar vardır. Yiyecekler bakterilerle temas ettiğinde, oda sıcaklığında birkaç saat boyunca bakteriler çoğalır ve yiyecekleri tüketenlerde enfeksiyon riskini artırır. Yanlış hazırlanmış yiyecekler, çiğ veya az pişmiş balık, tavuk ve kırmızı et, yumurta, pastörize edilmemiş süt ve yumuşak peynirler ile meyve ve sebze sularına dikkat etmelidir. Bu kurallara özellikle 65 yaşın üzerindekiler veya 6 yaşından küçükler için daha özenli uyulmalıdır. Bağışıklık sistemini zayıflatan kronik bir hastalık varsa, sık sık alkol kullanıyorsanız, çocuk bakımında veya bakım evinde çalışıyorsanız yüksek risk altındasınız demektir. Hijyen kurallarına ve tükettiğiniz gıdalara daha çok dikkat etmelisiniz.
BOL SIVI, İSTİRAHAT VE DİYET ÜÇLÜSÜ TEDAVİ EDİYOR
Tedavi; bol sıvı tüketimi, dinlenme ve sindirimi kolay yumuşak bir diyetle mümkündür. Çok nadiren antibiyotik gerektirir. 2 ile 3 gün içinde hasta kendini iyi hissetmeye başlar. Bu hastalığı önlemenin en iyi yolu iyi el yıkamadır. En az 20 saniye sabunla köpürtmek, ağzınıza veya diğer insanlara geçebilecek mikropları ve toksinleri ellerinizden uzaklaştırır. Ortak yüzeyler dezenfektanlarla temizlenmelidir. Tedavi sırasında bu kurallara mutlaka uyulmalıdır: Pişmiş ve soyulmuş yiyecekleri, şişelenmiş suları tercih edin. Kraker, çorba, muz, kızarmış ekmek ve pilav tüketin. Süt ürünleri, yapay tatlandırıcılar, alkol, kırmızı et, baharatlı yiyecekler, tohum ve kuruyemişler, yağlı yiyecekler ve tatlılardan kaçının. Alkol ve tütün kullanımından kaçının. İlaçlarınızı düzenli kullanın.
BU HASTALIKLAR ÇOCUKLARIN GELİŞİMİNİ ETKİLEYEBİLİR
Çocukların hijyen kurallarına uyma olasılıkları yetişkinlere göre daha düşük olduğu için daha yüksek risk altındadırlar. Bağışıklık sistemleri daha az gelişmiştir. Çocuklarda ishallerin yaklaşık %70’ine virüsler neden olur ve en sık neden rotavirüstür. Rotavirüs ile enfekte olan çocuklar genellikle 3 ile 8 gün içinde tamamen iyileşir. Bebeklere rotavirüs aşısı koruma amaçlı uygulanmaktadır. Sık görülen komplikasyonlardan biri de sıvı kaybıdır. Çocuklarda şiddetli sıvı kaybı yaşanmasının belirtileri arasında cilt renginde değişiklik, çökük gözler, ağız kuruluğu, solunum azalması ve gözyaşı eksikliği bulunur. Tekrarlayan enfeksiyonlarda büyüme ve gelişme gecikebilir.