Harem-i Hmayun’da devam eden konservasyon ve tefri srecinin tamamlanmasyla ziyarete alan “Karaaalar Kouu”, Harem’de padiahn ve ailesinin gvenliinden sorumlu “karaaalar”n yaam alan olarak hizmet veriyordu.
katl yaps, inili ve kalem ii sslemeleri, Edirnekari dolaplar ve dneme zg i dzeniyle ne kan “Karaaalar Kouu”, hem mimari hem de sosyokltrel tarih asndan tad deerle de dikkati ekiyor.
– “OLDUKA HASSAS BR RESTORASYON SREC YRTLD”
Milli Saraylar Bakan Dr. Yasin Yldz, basn mensuplarna yapt aklamada, Karaaalar Kouu’nun 1665 ylnda ina edildiini ve ilk defa ziyarete aldn, bundan dolay ok heyecanl olduklarn syledi.
Kouun, Topkap Saray Harem Dairesi’nin klasik dnemine ait en zgn mekanlardan biri olduunu belirten Yldz, “Karaaalar Kouu, 4. Mehmed dneminde, byk bir harem yangnnda ortadan kalkm olan eski harem koularnn yerine ina edilmitir. Bundan dolay burada olduka hassas bir restorasyon sreci yrtld.” dedi.
Karaaalar Kouu’nun tipik bir Osmanl klasik dnemi yaps olduunu vurgulayan Yldz, “Bu yapy kullanan ‘karaaalar’, ismiyle msemma olduu zere, zellikle Afrika’nn kuzeyinden, Sudan, Somali, Etiyopya’dan Osmanl Saray hareminin ihtiyalarn grmek iin getirilmilerdir. Bunlar ‘akaalar’la birlikte Enderun Sistemi’nde son derece nemli yer tutmaktadrlar. Burada yer alan ‘karaaalar’, haremin ana ileyiinden sorumlu ve Osmanl Devlet Protokol’nde sadrazamdan sonra gelen kiilerdir.” ifadelerini kulland.
Yldz, karaaalarn devlet iindeki konumlarndan dolay nemli miktarda gelir sahibi olduklarna dikkati ekerek, unlar kaydetti:
“Karaaalar, mal varlklarndan dolay ok sayda vakflar bulunan insanlar. Topkap Saray dahil olmak zere stanbul’un eitli noktalarnda camileri, hanlar, emeleri bulunuyor. ‘Karaaalar’n en nemli zelliklerinden bir tanesi de, sahip olduklar servetleriyle birlikte, Mekke ve Medine’deki Kabe-i Muazzama ve Peygamberimizin kabri olmak zere, btn mukaddes mekanlarn hadimi olmalardr.”
– “KARAAALAR KOUU, TOPKAPI SARAYI’NIN GZL KALMI MEKANLARINDAN BRS”
Yasin Yldz, restorasyonu tamamlanan yapnn Osmanl klasik dnem slubunu bnyesinde barndn ifade etti.
Yapnn katl bir kou sistemine sahip olduunu vurgulayan Yldz, “Kou, mimari olarak 17. yzyln zelliklerini iinde tayor. Yapnn katl olmas, karaaalarn devlet protokolndeki yeri ve Osmanl Saray’ndaki grevleriyle ilgidir. Bu mekan, kk yata buraya gelen karaaalar iin adeta bir okul ilevi grmektedir. Erken yata buraya gelen karaaalar, nce st katta yerleiyor ve ardndan kdem kazandka alt katlara geliyorlar.” bilgilerini paylat.
Topkap Saray’nn “gizli kalm mekanlarndan biri” olan kouun restorasyonunun 10 yldan fazla bir zaman srdn ifade eden Yldz, “Buradaki koularda ayrca baz objeler yer alyor. Bunlarn nemli bir ksm da ‘Karaaalar Kouu’na ait koleksiyonlarmzdan oluuyor. Onlarn kulland eyalar, buradaki yaam tarzn ve sistematii ziyaretimize anlatabileceimiz doneler barndryor. Dolaysyla bugn gerekten lkemizin tarihi ve kltrel miras alannda perde arkasnda kalm nemli bir eserini ziyaretilerle buluturuyoruz.” grlerine yer verdi.
– “HEDEFMZ HAREM’N TAMAMINI ZYARETE AMAK”
Yapnn Topkap Saray’nda yrtlen restorasyon srelerinin bir paras olduuna dikkati eken Yldz, “Bilindii gibi ‘1. Ahmed’ ve ‘Yemi’ odalar da restorasyonun bitiminin ardndan gezi gzergahna dahil edilmiti. imdi ‘Karaaalar Kouu’ da benzer ekilde hizmete ald. Buradaki restorasyon sreci iki ayakl bir ekilde ilerliyor. Bunlardan ilki, mimar restorasyon srecidir. Yap, olduka yal, klasik dneme ait bir eser ve haremin iinde yer alyor. Bundan dolay srecin belirli zorluklar oluyor. Mimari almann dnda bir de tanabilir eserlerin de bu srete restorasyon ve konservasyonlar tek tek yapld. Bunlarla birlikte karaaalara ait vakfiye hizmetleri de duvarlara ilenmi durumda ve bunlar bilgi olarak ziyaretiye sunmu oluyoruz.” dedi.
Topkap Saray’nda restorasyon almalarnn bundan sonra da devam edeceini aktaran Yldz, “Topkap Saray’nn haremi ii ie girmi mekanlardan oluuyor. Sz konusu binalarn hemen hemen tamam da klasik dneme ait olduu iin srecin son derece zenli ve dikkatli bir almayla devam etmesi gerekiyor. Bu noktada bizim kurum olarak prensibimiz dier mekanlarn ziyaretini kesmeden bu almalar yrtmek.” diye konutu.
Yldz, hedeflerinin Harem’in tamamn ziyaret amak olduunu vurgulayarak, unlar aktard:
“u an bulunduumuz ‘Karaaalar Kouu’nun hemen karsnda ‘Cceler Kouu’ var ve oradaki restorasyon almalar da ilerlemi durumda. Yakn zamanda o da bu avlunun iinde ziyaretiyle buluacak. Harem’in nemli blmlerinden bir tanesi olan ‘Kadn Efendiler Daireleri’ndeki restorasyon almalarmz da sryor. Oradaki yap, zellikle tezyinat olarak 16. ve 17. yzyln ini ve dier ssleme sanatlarnn ok ciddi rneklerini barndrd iin hassas bir alma devam ediyor. Bunlarn da tamamlanmasnn ardndan Harem’deki btn alanlar ziyarete kazandrm olacaz.”
– OSMANLI SARAYININ GLGE KAHRAMANLARI
Topkap Saray’nda grev yapan hadm aalar, tarihsel olarak “ak” ve “kara” olarak iki gruba ayrlyordu. “akaalar”, sarayn d blmlerinde grev alrken, “karaaalar”, Harem-i Hmayun’un gvenlii ve hizmetinden sorumlu tutuluyordu.
ounluu ocuk yata saraya alnan bu kiiler, zenli bir eitimin ardndan devlet tekilatna dahil ediliyor, sadakatleri, nezaketleri ve disiplinleriyle padiahn en yakn evresinde konumlanyorlard.
Zamanla en yksek makama erienler arasndan kan Darssaade Aalar, Osmanl devlet protokolnde veziriazamdan hemen sonra gelen ve Mekke ile Medine vakflarnn ynetiminden sorumlu olan en etkili saray grevlilerindendi.
– 1665 YANGININDAN GNMZE UZANAN BR YAPI
Karaaalar Kouu, 1665’te kan byk Harem yangnnda zarar grmesi nedeniyle, Sultan 4. Mehmed dneminde yeniden ina edildi. Kouun giriinde yer alan “Besmele-i erif” ve “Sultan Gazi Mehmed Han bin brahim Han” ifadesi ile karsnda yer alan 1078 (M. 1667) tarihli “Ya mfettihe’l-ebvab iftah lena hayre’l-bab” duas, yapnn tarihi kimliini yanstan nemli unsurlarn banda geliyor.
Milli Saraylar Bakanl tarafndan yrtlen restorasyon srecinde, yapdaki bozulmalar belgelendi ve zgn malzemelere sadk kalnarak restorasyon teknikleri uyguland. Yzey temizlikleri, sva onarmlar, ahap koruma ilemleri ve zgn kalemilerinin tamamlanmas gibi sreler, alannda uzman sanat tarihileri, mimarlar ve restoratrler eliinde gerekletirildi.
– ZYARETLER, KARAAALARIN YAAM KLTRNE TANIKLIK EDECEK
Yrtlen almalar sayesinde ziyaretiler artk, yalnzca mimari bir yap deil ayn zamanda dneme ait bir yaam kltrn de tecrbe edebilecek.
Balmumu heykellerle zenginletirilen anlatm, karaaalarn gnlk yaantsn grsel olarak canlandrrken koleksiyonlardan seilen dneme zg eyalar, duvar resimleri ve ariv grntleriyle desteklenen sergileme yntemi, mekana tarihsel bir derinlik katyor.
Karaaalar Kouu, yalnzca Osmanl devlet tekilatna deil ayn zamanda snflar aras ilikinin saray iindeki organizasyonuna da k tutuyor.