Ankara Sosyal Bilimler niversitesi retim yesi Prof. Dr. Murat Yeilta, Cumhurbakan Erdoan’n Irak ziyaretinin nemli balklarn ve ziyarette yaplan anlamalarn iki lke iin ne ifade ettiini AA Analiz iin kaleme ald.
Trkiye Cumhuriyeti Cumhurbakan Recep Tayyip Erdoan’n son Irak ziyareti, Trkiye ile Irak arasndaki ilikilerde yeni bir sayfa ama potansiyeli tayor. Cumhurbakan Erdoan, Badat ve Erbil’i kapsayan bu ziyarette, Trkiye’nin blgedeki stratejik nceliklerini ve diplomatik balarn glendirme arzusunu bir kez daha gzler nne serdi. Bu anlamda Cumhurbakan Erdoan’n Irak ziyaretinde varlan mutabakat, zellikle Mays 2023 seimleri sonrasnda Irak’n Trk d politikasndaki neminin de altn iziyor. Irak’a geleneksel olarak gvenlik ve ekonomik nceliklerden bakan Ankara, yeni dnemde daha kapsaml bir bak asyla yaklayor. zellikle de son aylarda yaanan blgesel gelimeler ikili ilikileri daha da kritik hale getirdi.
– IRAK’LA NCE LENM BR DPLOMAS SREC
Ziyaret uzun bir mzakere ve ince ilenmi bir diplomasinin son halkas olarak grlebilir. Zira son 8 ay iinde Ankara ve Badat arasnda kritik grmeler gerekleti, btn taraflarla bir araya gelindi ve btn sorunlar masaya yatrld. Bu nedenle iki lke ilikilerinde ve bu ilikiden mlhem var olan sorunlarn zm konusunda yeni bir dneme girildii sylenebilir. Ancak henz btn sorunlarn tam olarak zldn sylemek pek mmkn grnmyor. Bata terrle mcadele olmak zere atlmas gereken birok adm ve kat edilmesi gereken uzun bir yol bulunuyor.
Bu ziyaret Trkiye-Irak ilikilerinin 3 nemli ilkesel stununu ortaya kard. Bunlardan ilki btnsellik konusudur. Hem Ankara hem de Badat ilikilere daha btncl bir perspektiften bakyor. Terrle mcadelede baarya ulamadan Kalknma Yolu projesinin tam anlamyla baarya ulamas zor grnyor. kinci ilke ise srdrlebilirliktir. Her iki aktr de ilikilerde gemi dnemlerde yaanan kesintilerin yeniden yaanmasn istemiyor. Zira Badat ynetimi Irak devletinin kurumsallamas konusunda istikrarl bir politika izlerken Ankara da kurumsal bir ilikisinin kurulmasn ilikilerinin srdrlebilirlii iin en nemli kolaylatrc unsur olarak gryor. ncs ise sorun zc yaklam ve bu konuda ortaya kan karlkl siyasi iradedir. Bu noktada bata terr meselesi olmak zere birok anlamazlk konusunun zlmesine ynelik bir yol haritas ortaya koyulmu oldu. ki lke arasnda uzun yllardr sregelen su meselesine dair ilk defa ciddi bir ereve oluturulmu durumda. Hem Badat hem de Ankara su konusunun ne kadar kritik olduunun farknda ve bu konuda adm atmaya hazr grnyor.
– ORTAK VE STRATEJK IKARLARA DAYALI BR BRL
Ziyaretin ilk dura olan Badat’ta Cumhurbakan Erdoan, Irak Cumhurbakan Abdullatif Reid ve Babakan Muhammed iya es-Sudani ile bir araya geldi. Grmelerde, iki lke arasnda 26 ibirlii anlamas imzaland. Bu anlamalar gvenlik, ekonomi, ticaret ve eitim gibi eitli alanlarda ibirliini ngryor. Cumhurbakan Erdoan ve Sudani’nin ortak basn toplantsnda, iki lkenin blnmez gvenlii ve karlkl istikrar hedeflerine vurgu yapld, bu da her iki tarafn da ortak ve stratejik karlara dayal bir ibirlii iinde olduunu gsteriyor.
Erbil ziyareti ise Trkiye’nin Irak Krt Blgesel Ynetimi (IKBY) ile ilikilerini pekitirme ve terr rgt PKK ile mcadelede ibirliini artrma hedeflerini glendiriyor. Erbil, Trkiye iin stratejik neme sahip ve bu ziyaret, Krdistan Demokrat Partisi (KDP) ile olan ilikileri daha da salamlatrarak, blgede terr rgt PKK’ya kar ortak mcadelede kritik bir rol oynuyor. te yandan ziyaret ncesindeki ince diplomasi Sleymaniye’deki Krdistan Yurtseverler Birlii (KYB) ynetiminin yalnzlatrlmasna ve terr rgt PKK ile olan ilikilerini yeniden dnmesine neden oldu. Erbil’de ziyaret ncesindeki hava, Trkiye’nin blgedeki istikrar, gvenlik, kalknma ve ekonomi iin ne kadar nemli olduunu gsteriyor.
– ATIMALARIN GLGESNDE GL BLGESEL ORTAKLIK
Ziyaret ayn zamanda iki lke arasnda nemli bir ekonomik ibirlii projesi olan Kalknma Yolu Projesi’ni de ieriyordu. Bu projeyle, Basra Krfezi’nden Trkiye’nin Ovaky snrna kadar uzanan bir demir ve kara yolu a planlanmakta olup, blgesel tedarik ve ulam zincirlerine alternatif bir rota sunularak iki lkenin stratejik deerine katk salanyor. Proje ayn zamanda blgesel ortaklk imkanlarn arttryor ve uzun zamandan bu yana ilk defa Irak zerinden bir konsenssn olumas iin gl bir zemin hazrlyor.
Ziyaretin belki de en nemli ayan ise terrle mcadele oluturuyor. zellikle terrle mcadele balamnda, Trkiye’nin Irak ile gelitirdii stratejik ortaklk, terr rgt PKK iin ciddi bir askeri bask olumas iin frsat sunuyor. Zira Trkiye ve Irak’n askeri ibirlii, blgedeki gvenlik dinamiklerini ekillendirmede nemli bir faktr olarak ne kyor. Terr rgt PKK’nn blgedeki hareket kabiliyetinin kstlanmas ve Irak’n terr rgt PKK’y yasakl bir rgt olarak tanmas, iki lke arasnda var olan gvenlik ibirliinin ne kadar pekitiini gsteriyor. Ancak PKK’ya ynelik askeri bir harekatn ortak bir zeminde nasl ilerleyecei merak konusu. Cumhurbakan Erdoan’n Badat’taki basn toplantsnda dile getirdii gibi, Irak’n PKK’y bir terr rgt olarak ilan etmesi kritik bir eik olacaktr ve iki lkenin askeri dzeyde ortak hareket etmesini kolaylatracaktr.
Bu ziyaret, sadece Trkiye ve Irak arasnda deil, genel olarak Orta Dou’daki istikrar ve ibirlii abalarnda da yeni bir milat oluturuyor. Cumhurbakan Erdoan’n diplomatik hamlesi, blgesel atmalarn glgesinde, iki lke arasnda sregelen ve derinleen bir ibirliinin ve karlkl anlayn altn iziyor. Irak’n kk bir Orta Dou olduu gerei dikkate alnrsa Ankara-Badat hattndaki varlacak uzlann srdrlebilir bir zeminde devam ettirilmesi genel olarak blgeye olumlu yansyacak sonular retecektir.
Sonu olarak, Cumhurbakan Erdoan’n Irak ziyareti, Trkiye’nin blgede aktif ve etkili bir diplomasi yrttnn ve stratejik etkileimini artrma niyetinin ak bir gstergesi olarak deerlendirilebilir. Deien blgesel dinamikler Ankara-Badat ilikilerinde yeni bir dnemin habercisidir. Irak’ta elde edilecek baarlar, Ankara’nn Orta Dou siyasetindeki roln de glendirecek gelimelerin balangcna iaret edebilir.
[Prof. Dr. Murat Yeilta, Ankara Sosyal Bilimler niversitesinde retim yesidir.]
* Makalelerdeki fikirler yazarna aittir ve Anadolu Ajansnn editryal politikasn yanstmayabilir.