evre, ehircilik ve klim Deiiklii Bakan Mehmet zhaseki, CNN Trk Tarafsz Blge programnda Ahmet Hakan’n sorularn cevaplad.
Bakan zhaseki’nin aklamalarndan ne kan satr balar:
inde oturduumuz konutlar daha gvenli hale getirebilirsek, hibir eyden korkmamza gerek yok. Eer salkl deil ise her sallantda korkabiliriz. Kentsel dnmle ilgili 2012’de bir yasa kt. Ondan ncesinde bir yasa yoktu. Uzunca bir sre belediye bakanl yaptm. Kendi gcmzle yol bulmaya alrdk o dnemde. Yasa knca, iyi bir zemine oturmu oldu ve destekler balad. Bakanlk planlamalarda yardmc da oluyor. Yasa envai eit kentsel dnm kolaylatracak zm getiriyor. Nfusumuzun yzde 71’i birinci ve ikinci derece Deprem blgesinde oturuyor. Bizim iin milat 99 depremi. 99 depreminden yasal mevzuat yle hazr hale getirildi ki, 8 byklndeki depreme dayankl binalar yapld. Tabii burada nemli olan mevzuata uygun yaplmas. Eskiden yap denetim firmalar yoktu. Bu eksik grlnce yap denetim firmalar ihdas edildi. Yap denetim binalar her aamada kontrol ediyor. unu grdk; yap denetim firmalar bamsz olunca o firmalarn mhendis dahi gndermediini grdk. Biz de buna gre mevzuat dzenledik. Daha sonra bir yasa daha kt. 5 ylda bir kolon kesilmi mi vs diye kontrol ediliyor. Bu yasa da 6 ubat depremlerine yakn kt.
STANBUL’A ZEL DEPREM YASASI
stanbul’da kentsel dnmn nnde ok engel var. Bugne kadar 800 bini konutu dntrmtr. 11 yl ierisinde yapmz bunu. Bu yeterli deil. nsanlarn ihmalkarl, belediyelerin ar davranmas gibi nedenlerden rakam bu. Bir takm przler karmza kyor. i durdurmak iin dava alyor. deolojik davranan avukatlar, binlerce insann hakkna girecek ekilde olay bir yere gtryorlar. Fikirtepe’de bir faciayla karlatk. Ayn arsa zerinde 3 mteahhit var. Byle yapamazsnz. Biraz ii kolaylatran kt insanlarn nn kesen bir yasa yapmalyz. 11 yl daha sremiz var m bilmiyorum. Bilim insanlar daha ksa sre sylyorlar. Hocalar hep sre doldu diyor. Allah inallah hi vermez. Verirse de ge versin.
“4’L BR STRATEJ HAZIRLADIM”
Tm abamz yapabildiimiz en ksa srede kentsel dnm yapmak. 4’l bir strateji hazrladm. Birinde kentsel dnmn hzlanmas. Yasay karmak iin psikoloji uygun. 15-20 gn ierisinde yasa iin ana ereveyi izerim. Kabine’de sunum yaparm ve hkmetin program haline getiririm. Meclis’i olaanst toplantya arrm eer almam olursa. Yerinden dnmde yeniden ev yaptrmayacaz evler var. Bunlara rezerv alandan yer vereceiz. Boalan yere bina yapmayacaz. Avrupa Yakas’nda bulduumuz yer 6-7 ilenin snrnda. Zemin art 4′ gemeyecek mthi proje hazrladk. Mali tablo uygun olursa, balayp biz yapabiliriz 350 bin konutun. Olmad mteahhide verebiliriz. Altyapsn vs biz yapacaz tabii ki. Fatih, Bakrky, Gngren’de o kadar skk ki yerler, orada ortaya kacak alan belediyenin hizmetleri iin kullandracaz. O alanlar baka ekilde imara amak yanl olur. Ana prensip o alanlarn sosyal donat alan olarak kullanlmas. Nfusu artrmak asla istemiyoruz. Yars bizden kampanyas balatld. vatanda kendi evini ykp yeniden yapmak ya da glendirmek istiyorsa yars bizden. 1 milyon 20 bin mracaat var. e balayacaz diyen 21 bin bina var. 3’te 2’sinde anlama salayan 14 bin bina var. Bylelikle 200 bin daireyi dntrm olacaz.
“5 SENEDE STANBUL DEPREME HAZIR HALE GETRLR”
Bu yasann detaylar iin epeyce bir eyler syleyebilirim ama birka rnek vermek istiyorum. ukur eylemlerinin olduu dnemde terristler birok evi siper olarak kullanmt. Burada evleri yapamyorduk. nk ev zerinde ok ortak vard. Mlkiyete baklmakszn bakanlk gelir evi yapar ve sonra mlk sahiplerine datr eklinde bir yasa kardk. Yaptk ve teslim ettik. Bu gerekten bir beka meselesi. 3’te 2 yerine yzde 50 hususunda srar edeceim. Bir binann kentsel dnme tabii olmas iin hak sahiplerinin yars evet derse, ie balayalm diyorum. 5 senede stanbul depreme hazr hale getirilir. Kentsel dnm hzlandrrz. Yasay karrz. Rezerv alanlarda konut veririz. Yars bizden kampanyasyla da 200 bini konutu dntrrz. ok iyimser bir ey ama dntrme imkan ve kabiliyetimiz var diye dnyorum. Kentsel dnm 2012 yasasnda kt. 2012’den bu yana yaplan 800 bin konut dntrld. Bu 800 bin daire demek. 5.8 milyon bamsz birim var stanbul’da. Bunun iinde 1,5 milyonu riskli. 600 bini ilk olarak yaplmas gerekiyor. 188 yerde kentsel dnm almalar devam ediyor stanbul’da. Rezerv alanlar ise 350 bin konutu kurtaryor.
BAKAN ZHASEK ANTAKYA’DAK KENTSEL DNM ANISINI ANLATTI
Yl 2017 ya da 2018’di. Antakya’da bir belediye bakanmz vard. Arkadamz bana gelerek burann dnmesi gerektiini yardm edersek, iin altndan kalkabileceini syledi. Atladk gittik Antakya’ya ykm yapmaya. Alana gittik ama baklar nahotu. Onlar grdm ama bir ey demeden getim yerime oturdum. Belediye bakan arkadamz, ‘Sayn Bakanm ho geldiniz’ derken kfrler balad. O adamcaz o iki cmleyi nasl kurdu bilmiyorum. Belediye bakan tedirginlikle selam verdi ve oturdu. Sonra beni ardlar. Protokol konumas yapmadan, ‘Kentsel dnm istemiyorsunuz deil mi?’ dedim. ‘Hayr istemiyoruz’ dediler. Ben de ‘Tamam yapmyoruz’ dedim. ‘Rahat olun’ dedim. ‘Sizden bir ricam var’ dedim. ‘Sizin iin geldim’ dedim. ‘Mmknse oturun sohbet edelim ve yine yapmayn derseniz yapmayacaz’ dedim. Trkiye’de 2 mthi fay hatt var, biri stanbul’a doru gidiyor biri de Dou Anadolu Fay Hatt. Bunlar hareket ediyor. Burada felaket durum bizi bekliyor, bu evlerde a partili b partili kalmayacak, hepimizi gtrecek dedim. Belediye bakan size az verdiyse size ok vermek uraaym. Sabaha kadar sizi dinleyeceim sonra da sizle kentsel dnme burada balayalm. Buradaki tehlikeyi uzun uzun anlattm. Ofise oturdum ve uzun bir kuyruk olutu. Her gelen derdini anlatt. Saatlerce dil dktm ve ikna edemedim. Deprem olduunda da ilk oraya baktm. O mahalle yok olmu. O insanlar da yok. Maalesef hayatn kaybettiler. Kimse orada rantsal dnm olsun istemiyor ki, kentsel dnm olsun istiyoruz. Kolayc bir laf bulmular ve oradan yryorlar.
“STANBUL’U DEPREM HAZIRLAMANIN 3 AYAI VAR”
in 3 taraf var. stanbul’u depremi hazrlamann 3 aya var. Birisi bakanlk. Zaten bizde o irade var. at kurulu bakanlk. kincisi belediyeler. Belediyelerin riskli yaplar tek tek tespit edip, vatanda arp konumas gerekiyor. Sadece ile deil bykehrin de bu ie iyi bakmas gerekiyor. Bakanlkta toplant yaptk. 39 belediyeden ve bykehirden geldiler. 2-3 daha toplant yapp herkesin ne dndn tespit edeceiz. almaya en son halini verdikten sonra arkadalarla ben toplant yapacam. Sonra da kabineye sunup hkmet tasarsn haline getireceiz. ncs de elbette vatanda. Mlk sahibi o. 2-3 yl kirada oturacak da onlar. Vatanda olumlu yaklarsa iimiz ok kolaylar. 10 kii var diyelim. 9 kiiyle anlan sonra bana gelin diyor. Anlap gidiyoruz ve 2-3 mislini istiyor. Ve bu noktada sre 2-3 yl uzuyor. Yeni yasayla bu sre uzamayacak. Bilim adamalar yle sylyor. Bir kenti depreme hazrlamak iin binalar yenilersiniz. Bunun masraf 1 birim ise deprem olduktan sonra masraf bunun tam 7 katdr diyor. Ve canlar hayatn kaybediyor. Onun iin bu ilerde daha hzl davranmamz gerekiyor. Keke 11 ilde 850 bin bamsz birimden sz ediliyor. Bunun iin harcanacak para 100 milyar dolarn stnde. Eer kentsel dnme 15 milyar dolara harcasaydk o canlarmz toprak altnda olmazd imdi. Deprem blgesindeki tm belediyeleri davet ettim bakanla. CHP’li belediyeler de geldi. Orayla ilgili dndmz konular kendilerine anlattm. ‘Size de uygun geliyorsa, bakanla alp devam etmek istiyorum’ dedim. Onlar da kabul ettiler. 25 yerde dnm ofisleri atk ve imar yetkisini aldk. Bunun yasal altyapsn da hazrladk.
Bundan sonra yaplacak binalarda 4 krmz izgimiz var. Birincisi fay hatlarnn olduu yerde yaplama olmayacak. kincisi svlamann olduu zeminlerde yaplamaya izin verilmeyecek. ncs dere yataklar asla imara almayacak. Drdncs mimarlk/mhendislik hizmetlerinde sfr tolerans uygulanacak. Bunlar deprem blgesinde geerli. nallah stanbul’da arkadalar bunu uygularlar. nk imar yetkisi ile belediyelerde. Bu krmz izgilerin tm Trkiye’de geerli olmas iin zorlayacaz. Japonya’da insanlar ne kadar evlerinde oturuyorsa bizim insanlarmz da yle oturacak.
YARISI BZDEN KAMPANYASI VE BENZER FKRLER
uana kadar bulabildiimiz fikirler projeler bunlar. Bunlar sylemek ok kolay, teoride anlatmak ok kolay ama uygulamas nemli. lk etapta bunlarn uygulanmas iin gayret edeceiz. Bunlar uygulanrsa zaten birok sorunumuz zlecek.
BANKALARIN KENTSEL DNM N KRED VERMEMES
Bankalarn ne durumda olmadn bilmiyorum ama bizim de vereceimiz destekle yaptrabilir. Bankalarn durumu ne, hangi artlarda veriyorlar ya da vermiyorlar ok bilmiyorum.
YERNDE DNM KAMPANYASI
500 bin lira hibe, 800 bin lira da kredi vereceiz konutlar iin. Dkkan iin de 200 bin TL hibe, 500 bin TL’ye kadar da kredi destei vereceiz. 100 metrekarelik ev iin ortalama maliyet 10 bin TL. TOK standardnda bir ev yapmas iin 1 milyon TL’ye ihtiya var. Siz yapn, biz 2-3 aamada vereceiz diyoruz. En dk verilen para 1 milyon TL. uan 164 bin vatandamz bavurdu. Depremzedenin iini kolaylatrmak iin her eyi yaptk. Deprem blgesinde 180 bin konutun ihalesini yaptk. Bulabildiimiz rezerv alanlarda bu konutlara baladk. Kasm aynda teslim edeceiz. Cumhurbakanmzn 319 bin konut sz var. Yarn da Kahramanmara’a gideceim ve temel atacaz. Vatanda anlarsa inaat en fazla 2 sene srer. Bylelikle 3 yl bulmadan hayat orada normallemi olur.
“ELMZDEK TM MKANLARI DEPREM BLGESNE AKTARIYORUZ”
1 yl ierisinde 319 bin konutu yapacaz. 680 bin konutu yapacaz. Bunun 140 bini ky evi. Dierleri ehirdeki konutlar. 319 bin konutu yaparsak, vatanda da 200 bin konutu yerinde dntrrse, sorunun byk blmn zm oluruz. Yerinde dnme bavuru yapanlarn saysnda memnunum. Gnde 2-3 bin kii bavuru yapacaz. Bu iin zeti; aln paray binanz yapyorum diyoruz. Bu iin en nemli ksm finansal ksm. Kolay deil 100 milyar dolar. ller Bankas’nn belediyelere verdii krediyi durdurduk. Elimizdeki tm imkanlar o blgeye aktaryoruz. 465 bin kii konteynerde yayor. 80 bin kadar insan sosyal tesislerde kalyor. 320 bin aileye de kira yardmnda bulunuyoruz.
KONUT VE KRA KRZ
Pandemiyle balayan sre, Rusya-Ukrayna sava arz talep dengesini bozdu. Deprem blgesindeki 320 bin aileye kira yardm yapyoruz. Bunlar oradan kp dier ehirlere gitti. Belki de stanbul’a 50 bin aile geldi. Bunlar da evlere talip oldu. Kiralk ev says da azalnca fiyatlar ykseliyor. Arz-talep dengesi bozulmu. Arsa retmemiz gerekiyor. Bunun iin de en iyi yer Hazine arsalar. stanbul’da rezerv alanlarda 20 milyon metrekare yer bulduk. Yasakl yerler var. Oralar bo grnse de bir ey yaplamyor. Kimse kirada kalmak istemiyor. nsanlar konut sahibi olmak istiyor kltrel olarak. nmzdeki dnemde de konuta yatrm artacak gibi gzkyor. Bizim iin nemli olan arsa retmek ve bunu arza dntrmek.