Geçtiğimiz hafta yayınlanan ve Kasım ayında Brezilya’da düzenlenecek COP30 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı öncesinde uluslararası bir bilim ekibi tarafından hazırlanan rapor, dünyamızın iklim krizi konusunda alarm verdiğini gösteriyor. Küresel Kırılma Noktaları Raporu 2025 adı verilen raporda, sıcak su mercan resiflerinin “geri dönüşsüz çöküş” sürecine girdiği açıklandı. Uzmanlara göre bu durum, gezegenimizin ilk defa büyük bir kırılma noktasını geride bıraktığı anlamına geliyor.
Peki nedir bu kırılma noktaları? İklim sisteminde çok kritik eşik olarak adlandırılan bazı unsurlar var. Bunlara örnek verecek olursak kutup buzullarının erimesi, dünyamızın akciğeri olarak da bilinen Amazon Yağmur Ormanları’nın yok oluşu ve okyanus akıntılarının çökmesi gibi süreçleri gösterebiliriz.
Aslında genel olarak baktığımızda saydığımız tüm bu örneklerin tehlike altında olduğunu görüyoruz. Bu eşikler aşıldığında, iklimde kendi kendini besleyen, durdurulamaz değişimler de başlıyor, yani dünyamız zincirleme bir reaksiyona giriyor. Neyse ki yayınlanan rapor aynı zamanda bazı “pozitif kırılma noktalarına” da dikkat çekiyor. Bunların başında ise yenilenebilir enerji kaynakları gelmekte. Dünyamızdaki kırılma noktalarını engellemek için yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelişin artması gerekiyor.
Yayınlanan bu rapora göre dünya artık “yeni bir iklim gerçekliğine” girmek üzere. 2015 Paris Anlaşması’yla belirlenen ve sanayi öncesi döneme kıyasla 1.5 derecelik ısınma sınırının aşılmasına kaçınılmaz olarak bakılıyor.
Konuyla ilgili bir açıklama yapan Exeter Üniversitesi’nden Steve Smith, “Artık ilk büyük iklim kırılma noktasını geçtiğimizi söyleyebiliyoruz.” sözleriyle duruma açıklık getirirken, “Enerji sisteminde de önemli bir pozitif kırılma yaşandı; güneş ve rüzgar enerjisi teknolojileri olgunlaştı” sözleriyle pozitif yeni gelişmelere değindi.
Bir milyar insan risk altında
Sıcak su mercan resifleri, deniz yaşamının dörtte birine ev sahipliği yapıyor. Kesin rakamlar bilinmese de dünya genelinde bir milyardan fazla insanın geçim kaynağı olarak gösteriliyor Ancak artan okyanus sıcaklıkları yıllardır mercanlarda büyük zararlara yol açıyordu. 2023 yılında yaşanan aşırı deniz sıcaklığı ise durumu daha da kötüleştirdi. Mercanlar artık dayanabilecekleri sınırın ötesine geçti.
Rapora göre, mercan resiflerinin yaygın biçimde yok olması neredeyse kesinleşti. Önlem alınırsa bazı bölgelerde küçük sığınakların korunabileceği, ancak ekosistemin genel çöküşünün kesinlikle engellenemeyeceği belirtildi. Bu da başta da bahsettiğimiz ilk büyük eşiğin geçileceğine kesin gözüyle bakıldığını gösteriyor.
Smith, “Geçen yılki deniz sıcaklık dalgası, dünyanın sıcak su mercanlarının yüzde 80’ini etkiledi ve tarihteki en kötü ağarma olayına yol açtı. Artık kırılma noktalarından gelecekteki bir risk olarak söz edemeyiz; bu süreç zaten başladı.” dedi.
Rapor, özellikle Karayip mercanlarını örnek vaka olarak öne çıkarıyor. Bu bölgedeki resifler, aşırı hava olayları, aşırı avlanma ve kirlilik gibi birçok etkenle birlikte çöküşe sürükleniyor. Uzmanlar Karayipler dışında tüm sıcak su mercanlarının aynı tehditle karşı karşıya olduğu konusunda hemfikir. Çözüm tarafında ise atık su arıtımını iyileştirmek, deniz koruma alanları oluşturmak ve aşırı avlanmayı durdurmanın çok önemli olduğu vurgulanıyor.
Çözüm için yeni yönetim modelleri şart
Yayınlanan rapor mevcut politik sistemlerin bu tür krizlerle başa çıkmakta yetersiz kaldığını belirtiyor. Yeni kırılma noktalarını önlemek için yalnızca karbon salımını azaltmanın yetmeyeceği, aynı zamanda karbon giderme teknolojilerinde ciddi bir atılım yapılması gerektiği vurgulanıyor.
Bilim insanlarının “geri dönüşü olmayan” şeklinde ifade ettiği bu eşik, yalnızca doğa için değil, milyarlarca insanın geleceği için de alarm anlamına geliyor. Mercan resiflerinin çöküşü, aynı zamanda okyanustaki ekosistemlerin de çöküşü demek. Bu da hem ekonomik hem de iklimsel anlamda büyük bir zincirleme olayların başlangıcına işaret edebilir. Yine de karbon salınımının azaltılması ve yenilenebilir enerjide sektöründeki ilerleme, iklim krizi için bir umut ışığını da beraberinde getiriyor. Ancak bu umut, sadece hızlı ve kararlı bir küresel eylemle gerçeğe dönüşebilir.
https://www.milliyet.com.tr/teknoloji/dunya-alarm-veriyor-iklim-krizinde-donusu-olmayan-esik-asildi-7464927