Orman yangnlaryla mcadelede baarl olabilmek, yangn risk ve tehlike potansiyeli ile yangn davran hakknda doru ve hzl bilgi verebilen kapsaml sistemlerin varlyla mmkn olabilirken bu sistemlerin banda yangn karar destek sistemleri geliyor.
Karar destek sistemleri zerine eitli almalar bulunan Cokuner, “Orman Yanc Madde Haritalama ve Yangn Risk–Tehlike Potansiyeli Belirleme Sistemi (ORYAM-SS)” adl son projesi ile orman yangnlaryla mcadele almalar ve yangn davran tahmin sistemlerinde kullanlabilecek, yangn yneticilerinin istenilen bir alan iin elde edebilecei yksek zamansal ve konumsal znrlk ve dorulua sahip, saysal yanc madde ve yangn risk ve tehlike potansiyeli haritalama sistemi gelitirmeyi amalyor.
Orman Genel Mdrlnn ana payda olarak yer ald projenin detaylarn AA muhabiriyle paylaan Cokuner, yangn ynetim planlamalarnda toplanm bilgilerden faydalanarak karar vermeyi kolaylatrabilecek bilgisayar tabanl bir sistem zerinde altklarn, bu sistemin zgn modelleme ve algoritmaya sahip, ulusal dzeyde orman yangnlaryla mcadelede kullanlabilecek ve alannda Trkiye’de gelitirilmi ilk yazlm olacan syledi.
Projeyi 2021’in Mart aynda balattklarn ve 2024’n Eyll aynda tamamlamay planladklarndan bahseden Cokuner, “Bizim yaptmz bu alma, yangn yneticilerine gerek yangn risk ve tehlike potansiyeli konusunda yani bir yangn karsa ne kadarlk bir alan etkileyecei ve bir yangn ktktan sonra bu yangnn hangi hatlara, ne kadar srede ulalabilecei hususlarnda ngr ortaya koyabilir.” dedi.
Cokuner, yle devam etti:
“Yanc madde haritalarnn, yangn risk ve tehlike analizlerinin gncel teknolojilere uygun, uzaktan alglama teknikleriyle beraber hzl bir ekilde ve yksek dorulukta salanmas, simlasyonlar gerekletirerek yangn risk ve tehlike potansiyelinin doru belirlenmesi ve yangn simlasyonunun doru yaplmas amacyla byle bir almaya baladk ve projemiz TBTAK tarafndan da kabul edildi. Aratrmamzda uydu ve LDAR (Light Detection and Ranging / Lazer tarama) teknolojileri gibi uzaktan alglama teknolojileriyle beraber altlklarn oluturulmasna odaklandk. Altlklarn olumasyla beraber aratrmann ilk aamas olan arazi almalarn tamamladk.”
– VERLER 10 DAKKA NDE ELDE EDLEBLYOR
Aratrmann ikinci aamasnda almalardan elde ettikleri verilerle uydu grntlerini snflandracaklarn aktaran Cokuner, “u anda elde ettiimiz sonulara gre unu syleyebiliriz, ok yeni olarak, orman yangnlar iin kullanlan LDAR teknolojisinin ok yksek dorulukta ve dk maliyette orman yanc madde zelliklerinin belirlenmesinde kullanlabildiini ortaya koyduk. alma sonular dnyann nemli bilimsel orman yangnlar dergisi olan International Journal of Wildland Fire dergisinde yaymland. Ayrca almann arazi fotoraf, derginin kapak fotoraf olarak yaymland.” ifadelerini kulland.
Aacn ap, boyu, ve diri rt zellikleri gibi parametrelerin fiziksel olarak llmesinin ciddi bir emek ve zaman gerektirdiine dikkati eken Cokuner, LDAR teknolojisinin bu kapsamda salad avantajlar hakknda u bilgileri paylat:
“LDAR teknolojisiyle rnek alanlarda 10 dakikada dolatnzda, cihaz boyutlu olarak gezebileceiniz byk bir nokta bulutu oluturarak sizi resmen bulunduunuz alanda gezdirebiliyor dolaysyla fiziksel olarak lebileceiniz aa boylar, tepe alt ykseklikleri gibi parametreleri ok rahat bir ekilde bulunduunuz ofisten, o veri geldikten sonra ok yksek dorulukta hesaplayabiliyorsunuz. Bu el tipi LDAR teknolojisinin orman yangnlarnda yanc madde zelliklerinin belirlenmesinde kullanlmas dnyada da aslnda yeni bir alma.”
– “SADECE SNDRME ODAKLI YAKLAIM YETERL OLMAYACAKTIR”
Yanc madde modellerinin arazi almalar sonucunda oluturulacan kaydeden Cokuner, projenin pilot alma alanlarnn; orman yangnlarna son derece hassas olan Mula Orman Blge Mdrl-Gkova Orman letme eflii ile Antalya Orman Blge Mdrl-Gazipaa Orman letme efliinde gerekletirdiklerini bildirdi.
Cokuner, Trkiye’deki 23,1 milyon hektar orman alannn yaklak yzde 55’inin, yani 12,5 milyon hektarlk alann orman yangnlarna hassas olduu dnldnde aratrma sonucunda gelitirilecek ORYAM- SS yazlmnn bu alanlardaki yangn risk ve tehlike potansiyelinin belirlenmesinde nemli katklar salayaca grn paylat.
klim deiikliinin etkisiyle beraber orman yangnlaryla mcadelede sadece sndrme odakl yaklamlarn yeterli olmayacan, yanc madde zelliklerinin karar vericiler tarafndan bilinmesinin yangnn nlenmesi ve kontrol iin ok nemli olduunu dile getiren Cokuner, szlerini yle tamamlad:
“Bu aratrma kapsamnda karar destek sistemlerinde zellikle nemli bir girdi olarak kullanlacak yanc madde bilgisini salamay amalyor ve bunun yksek dorulukta, kolay elde edilebilir ve ucuz bir ekilde olmasna alyoruz. Otomatik bir yazlm, dolaysyla orman yangnlarnda zellikle karar destek sistemleri aktif kullanld zaman ok nemli katklar salayacan dnyoruz.”